«Segundo a nosa idea actual, o dereito é un organismo obxectivo da liberdade humana»
(R. Von Hihering)
A saída do Reino Unido da Unión Europea (UE), enxergada en perspectiva, non implica un «divorcio inglés» mas unha práctica de democracia deliberativa por parte das partes contratantes. Algo que paga a pena destacar se considerarmos que a historia contemporánea abunda nas guerras de secesión e que desde a implosión en 1991 da antiga Unión Soviética (cuxa constitución incluía un dereito de autodeterminación flatus vocis), e a súa proxección na ruptura de Iugoslavia , o que predominou no mundo foi a integración dinámica. Nalgúns casos restaurar fracturas territoriais provocadas por conflitos militares, como a reunificación das dúas xermanías (República Democrática e República Federal). E noutros, como acontecer coa creación da propia UE, para configurar procesos supraestatais na era da globalización.
Sexa como for, o que permitiu un Bréxit sen tremendismos ou traxédias costumeiras é ruin que alguns achen inadequado, a validade dun direito moderno de autodeterminación como un activo democrático. Os países interesados nas normas da UE non perden a súa soberanía. Axen partillando os seus órgaos de goberno nalgunhas áreas ou reservando a súa capacidade exclusiva noutras. Iso explica que ratificando a adhesión en 1973 por unha maioría do 70% da poboación, Londres agora decide abandonar depois doutra consulta apoiada só polo 51,9% realizada en 2016. A rutura democrática é unha regra válida política e legalmente cando cuestiona o consentimento do gobernado que determina a representación dos gobernantes. O pactum societatis é reversibel, xa que axuda á cidadanía adulta. O autocrático << até a morte nos afaste >> devalou co cuestionamento radical do pactum subiectionis que Thomas Hobbes levou ás súas últimas e alienantes consecuencias.
Encanto o Reino Unido e a Unión Europea restabelecen as feridas que a desconexión produciu, aprendendo a convivir sen aparear, o seu exemplo oferece á realpolitik un interesante campo de experimentación. O acontecido co Brexit contén directrices para a acción política que, sen dúbida, afectarán ao desenvolvemento do dereito comparativo internacional a ambas as dúas beiras da canle inglesa. Porque a mutación producida entre as partes e o conxunto estivo dobremente ligada: interna e externamente, e de maior a menor. Inicialmente, a vitoria para o mínimo dos partidarios de Bréxit en todo o país superpuxo o dereito a decidir do signo contrario expresado polos cidadáns de Escocia, que co 62% se tiña tendencia a permanecer no continente. Unha desafección que chegou a engadirse ao intento dos independentistas escoceses de desvincularse do Reino Unido que foi derrotado polo 55,3% dos seus votantes en 2014. Os vasos comunicantes que compoñen o exercicio de autodeterminación a tres bandas, con danos colaterais para o vello Reino de Escocia, cuxas autoridades procuran hoxe unha nova síntese dun signo europeísta con outro e definitivo referendo. Certamente para non desprezar seu orgulloso lema nacional: «ninguén me ofende con impunidade».
Países como España, con menos tradición que o Reino Unido na súa relación histórica coa Unión Europea, que non someteu a adhesión á UE ao veredicto dos seus cidadáns, e que mantén na súa Constitución o referendo tipificado só como testemuño non vinculante, poderían procurar ensinamentos no Brexit para tornar necesaria a virtude.
