¨Os mellores libros son aqueles que
contan o que xa se sabe”
(George Orwell. 1984)
A conferencia sobre o clima recentemente celebrada en Madrid foi unha extravagante caldeirada de autopromoción, trapallada, sen vergoña e linchamento. Vaiamos por partes sen atropelarnos. Auto-eloxio, o do presidente de Goberno en funcións, bulímico á hora de ofrecer España para a celebración do COP25 como alternativa a Chile, onde o estalido social reprimido a tiro limpo polo seu colega neoliberal Piñera frustrou calquera intento de proxección internacional. Ocasión pillada ao voo por Pedro Sánchez para gabarse de anfitrión de pompa e excelencia organizadora. Trapallada, porque por moito que cacarexar nos títulos de crédito do certame que “É hora da actuar”, as conclusións foron un colmado de nimiedades e vaguidades. Desvergoña (e aí reside parte da graza do ¨suceso” sanchista), porque a edición do 2019 estaba patrocinada por algunhas das multinacionais que máis contribúen á desfeita ambiental (Endesa, Iberdrola, Banco de Santander, Acciona, Repsol e outras que tal bailan). E finalmente, linchamento, porque contra todo prognóstico houbo unha especie de encontro na terceira fase entre actores diversos, e mesmo opostos, para denigrar a Greta Thunberg, a activista que coa súa teimosa denuncia logrou inserir a emerxencia climática na axenda-dial da xeración milennials. A que se debe este acoso no que coincidiran a dereita inquisidora e a esquerda da revolución pendente? Por que a presenza motivadora da fráxil adolescente provocou un rexeitamento tan intempestivo e grotesco en sectores antagónicos?
Non estamos ante o refritado ocaso das ideoloxías por máis que os seus contornos esvaezan ás alancadas, senón no despregamento das teoloxías políticas. O que espertou a aversión da direita para a esquerda contra a ecoloxista sueca está máis no que lles une que no que lles separa. A saber, pór a solfa a súa incorruptíbel representación social. Afeitos significarse como valedores da cidadanía unida que nunca será vencida, a irrupción turbadora da nova Thunberg sobre os seus respectivos condominios foi percibida como unha ameaza ao seu status polas familias ideoloxías dominantes. Greta non só acaparaba a atención da opinión pública, senón que nun xesto case suicida permitíase dar as costas á opinión publicada, tan cobizada por unha dereita e unha esquerda franquiciadas. E por se tamaña afronta non bastase, mesmo desdeñaba olímpicamente as peticións de líderes, organizacións e institucións que solicitaban a súa presenza en grata compaña.
Así, o desdén protocolario de Greta Thunberg roubáballes protagonismo; convertía o oficial en refractario e rebentaba coa autenticidade do seu compromiso as fake news do cume, que os seus mentores idearon como *trampantojos (á parte de ofrecer chocolate con churros aos visitantes). Proclamar algo e cumprilo; coherencia entre ser e estar; honrar a palabra dada; en suma, a ¨propaganda polo feito” da súa mensaxe era algo insufrible que os legatarios da intermediación social non podían entender. E encima a ¨niñata” (segundo os zorrocotrocos (rudes), que di o meu amigo Carlos Taibo) dábase o pisto de rexeitar os farturentso ofrecementos de gobernos e potentados para viaxar a España confortablemente, preferindo cruzar o Atlántico nun veleiro con outros endoidecidos: como ela (os do Mayflower cruzaron o charco en mellores condicións). Antes de pór un pé na COP25 xa estaba a pisar calos. Quen acredita ser aquele moleque!
De aí o enredo malimorado dos tonsurados do arco representativo contra a activista antisistema. Concepto, o de ¨activista”, que resume exponencialmente o prexuízo que envenena os soños dos nosos abanderados. Porque o efecto Greta Thunberg propiciou unha novo paradigma na teoría da emancipación, que a partir de agora, ademais de económica e política, deberá ser ecolóxica ou non será. E ese desafío está a calar na conciencia das xentes á marxe das canles convencionais, sen líderes nin axentes institucionais á fronte da pancarta. Grazas ao voluntarismo ético das persoas normais. As mesmas que a principios de século animaron as primaveras árabes (tan deostadas a dereita e esquerda, por certo) e agora enchen de alento vital as protestas que percorren boa parte de América Latina, Alxeria, Francia ou Hong Kong. Das musas ao teatro. Como exemplificou no seu día o filósofo británico Bertrand Russell sumándose nas rúas ao movemento pacifista e hoxe personalidades como o lingüista norteamericano Noam Chomsky. O caso Urgenda, a ONG holandesa que, por primeira vez na historia, conseguiu que o incumprimento do pacto climático por un Goberno se tipifique como delito de lesa humanidade, forma parte desa escola civilizadora emerxente.
A paradigma Thunberg é algo máis que un acontecemento, enmárcase nunha fase superior dos movementos sociais que deu paso á acción directa da cidadanía. Cando a moza activista sueca proclama ¨Os líderes traizoáronnos”; ¨A democracia exércese cada segundo” e ¨Cada grande mudanza na historia veu do pobo”, sinala na dirección que a dereita negacionista e a falsaria esquerda solaparan hai tempo. Porque no seu arroubo opositor, esa dialéctica amigo-inimigo que enarboraron como espantallo, aniñaba unha unidade de destino: o productivismo. Esa foi a divisa imperecedoira dos conservadores elevada a categoría de tótem desde a infancia (¨Gañarás o pan coa suor da túa fronte”). O novo é que nas antípodas propagaban parecido opio do pobo. Desde Cornelius Castoriadis, até Edward P. Thompson, pasando polo Premio Nobel de Economía 1998 Amartya Senn, cada vez está máis claro que a énfase no modelo de explotación económica centrado na produción cuantitativa foi unha rémora para o auténtico progreso máis aló do mero crecemento insustentable e o desenvolvismo distópico. O activismo autoxestionario que na actualidade encarnan o feminismo e o ecoloxismo da mocidade é a mellor mostra da coraxe da sociedade civil, en clave sociolizadora do que Robert Putnam denominou ¨capital social”.
Nesta memorable ocasión, ao pin-pan-pum contra a nova Greta da dereita chanceira saíulle un competidor de sona nos medios progresistas. E como acontece nas ocasións en que do que se trata é de matalas ás caladas, a man invisible en luva de seda forneceuna o diario El País. Durante a cobertura do cume, o xornal máis influente dedicouse inocentemente a reproducir nos seus titulares toda a sarta de improperios e lixo dialéctico que a caverna dedicaba á revoltosa activista. ¨Histérica, marioneta e maluca, os insultos que homes adican a Greta Thunberg en Twitter”, a máis diso ¨puta”, eran os zurros que lle espetaba en lugar destacado o rotativo ao noticiar a Cimeira do Clima. Iso si, para descargo de conciencia, dúas semanas despois o Defensor do Lector recoñecía servir de ¨Altofalante de luxo para insultos de baixo estofo”. Sen acuse de recibo, porque a posición do grupo que preside o banqueiro en activo e ex traficante de armas por xunto Javier Monzón, investigado xudicialmente por corrupción nunha peza da trama Púnica, non admitía emenda. A proba de algodón foi a publicación o 18 de decembro dunha columna de opinión de Ignacio Sánchez Galán, presidente de Iberdrola e cliente do ex comisario Villarejo e as súas cloacas, destacando que ¨A COP25 constituíu un éxito de organización e capacidade de involucración dos máis diversos sectores”. E a quen Deus dá, San Pedro a abenzoe.
(Nota. Este artigo publicouse no blogue El Salto)
