<<O martelo acredita que todos son cravos>>
(Do refraneiro popular)
Con pouco máis de 100 días no seu haber, o goberno de esquerdas conseguiu repetir o milagre bíblico da transubstanciación ao converter os malditos ERTE da dereita nun escuro obxecto de desexo <<rotundamente progresista>>. Así, o que estando na oposición constituíu unha das súas principais bazas para erixirse en alternativa ao PP, agora desde o poder enarbórase como o talismán para que a <<crise páguena os ricos>>. Pero os Expedientes de Regulación Temporal de Emprego (ERTE), afírmeo o Agamenón ou o seu porqueiro, seguen onde doían: son instrumentos de flexibilización laboral deseñados para rescatar a empresas á conta dos contribuíntes (traballadores incluídos). Ou sexa, posibilitan a suspensión do contrato laboral ou a redución de xornada, liberando á empresa de pagar os salarios e boa parte das cotas á Seguridade Social coa promesa de manter o emprego, mentres o traballador cobra a prestación pública de desemprego. Do boom de ladrillo ao big-bang da Covid-19, os damnificados seguen sendo os mesmos. A diferenza é que contra a dereita loitabamos mellor.
Entre a Gran Recesión do 2008 e a actual da Covid-19 hai diferenzas notables pero tamén rotundas afinidades. A cruz vén pola distinta rapadoira da crise ao impactar en España. Aquela foi financeira e prendeu aquí cebada pola <<epidemia de tixolo>>. Esa magnanimidade de bancos e caixas á hora de dar créditos hipotecarios sen mirar o dente. Modelo que estourou cando pecharon as fontes de aprovisionamento nos mercados internacionais contaxiados polo virus das subprimes. Esta que nos magoa hoxe trae causa da pandemia que confinou á vez oferta (empresas e traballadores) e demanda (consumidores e inversionistas). A cara pola contra rexistra moitos puntos en común. E non só porque en ambos os supostos, os respectivos gobernos decatáronse da crise pola tele (Zapatero a financeira e Sánchez a sanitaria, reaccionaron tarde, mal e pensado na súa afección).
Con todo, establecidas as distancias oportunas, os mecanismos aplicados en ambos os casos non son incongruentes. Se se mira con certo detalle, o que esixe esforzo intelectual e o consecuente espírito crítico, nos dous casos utilizouse o mecanismo da transferencia de renda dos poderosos aos vulnerables para sufragala. Socializar as perdas e privatizar as ganancias é un rastro que a denuncia. Outra cousa é que se recoñeza así, porque facelo implica atopar conexións pouco prometedoras. É dicer, que a historia se repite. E neste caso como farsa, se temos en conta que o que entón era deplorable e serviu de anatema á oposición agora é un filón de virtudes para eses mesmos referentes sociais. Falo do descubrimento dos malditos ERTE paridos polo PP como bálsamo de Fierabrás e da contundente lei mordaza revavaliada como ferramenta para protexer as rúas de saboteadores do estado de alarma. Ainda hai máis.
O despregamento da crise financeira (logo económica-social polos seus efectos derivados) levou por diante boa parte do fráxil estado de benestar. Axustes estruturais contra as pensións e recortes de dereitos laborais; reforma exprés do artigo 135 da Constitución sen referendo; e de propina, a eliminación da totalidade do sistema de caixas de aforro, que representaba a metade do mercado bancario. Ou sexa, desvalorización salarial vía transferencia de renda de arriba-abaixo é o que supuxo o rescate do sector que deixou un buraco de máis de 40.000 millóns de euros no peto dos españois (Facenda somos todos). E tamén uns <<malos da película>>, as caixas de aforro, que representaban unha alternativa de financiamento semipública competindo co oligopolio da banca privada, eliminadas por decreto. A súa parasitación polos axentes sociais encaramos nas súas cúpulas, desde que o PSOE felipista as abrira a partidos, sindicatos e patronal (lembrade os <<cartóns black>>), xustificou aquel retrouso. Entón se xustificó coa especie de que de non salvar á banca, o desemprego sería enorme e poríase en perigo o diñeiro dos aforradores. En realidade, a cousa ía doutra banda pero había que marear a perdiz antes de executala. Os depósitos están garantidos até un límite de 100.000 euros por impositor, e os beneficiados foron os grandes budas financeiros que en diante acapararon todo o mercado.
Mas agora non vai de bancos (aínda) senón de empresas e traballadores, do mercado, que se viu clausurado á forza co confinamento das persoas (consumidores e produtores) e a hibernación dos negocios. E aí radica a paradigma da <<nova normalidade>>. Mentres na crise do 2008 existía unha clara percepción de conflito de clases (os perdedores foron os damnificados e os pirómanos os salvados), na pandemia do coronavirus semella reeditarse o imaxinario do sindicalismo vertical franquista. A propia ministra de Traballo, Ioolanda Díaz, proxectou esa imaxe ao glosar as bondades do pacto entre goberno (PSOE-UP), patronal (CEOE – CEPYME) e sindicatos (CCOO UXT) para estender a vixencia dos ERTE alén do estado de alarma (sen que estalase o caos anunciado): <<É un acordo moi beneficioso para as empresas mas tamén para os traballadores>>, dixo publicamente, para acto seguido expresar a súa satisfacción e pleno <<recoñecemento porque souberon comprometerse co noso país>>. Nen vencedores nen vencidos. Verdade ou trola?
A nai de todas as batallas está nos famosos, e agora milagrosos, Expedientes de Regulación Temporal de Emprego. Os ERTE, primos irmáns polo miúdo do non menos coñecidos ERE (sen o T de temporal), cuxa xestión malandra pola Junta de Andalucía durante a etapa socialista e as centrais amigas ha levado ao banco a dous ex presidentes do PSOE e a 20 altos cargos daquela administración. Unha fraude duns 800 millóns de euros de diñeiro público inicialmente destinados a reflotar a empresas e traballadores en crises, cuxa secuela máis ferinte está no recente procesamiento da dirección da Unión Xeral de Traballadores (UXT) por supostamente apropiarse de fondos por unha contía de 40 millóns de euros recibidos entre 2009 e 2013 para formación de desempregados. Antecedentes penais que non parecen ser obstáculo para que UXT e CCOO, xunto con CEOE, sexan os axentes sociais elixidos para negociar a nova ristra multimillonaria de ERTEs que o goberno PSOE-UP liberou para <<que ninguén fique atrás>>.
Fagamos contas. Só por reducións de cotas á SS (até o 75% en empresas con máis de 50 traballadores) por aplicación dos aproximadamente 3,4 millóns persoas en estado de ERTE (deles, 3 millóns por forza maior) o Estado deixou de ingresar 2.200 millóns de euros. Cifra á que debe sumarse os 18.000 millóns que supoñen as coberturas de desemprego (unha media do 30% do salario real). O que unido aos salarios aforrados polos empregadores, dá idea da verdadeira natureza do armazón dos ERTE. A lei do embude: ancho para os menos e estreito para os máis. Da parte oculta do iceberg dos ERTE nada dixeron nin o goberno, nin UXT, nin CCOO, nin a patronal CEOE e CEPYME. Son os socios representativos e o que eles acordan vai directo ao BOE. A única voz discrepante púxoa a Confederación Xeral do Traballo (CXT), quen a través do seu secretario confederal, José Manuel Muñoz Póliz, tivo a ben lembrar o obvio: <<nun ERTE 3 de cada 4 euros pono a clase traballadora>>.
T
odo iso entanto se mantivo que o estado de alarme e os ERTE eran tal para cal. Ou estado de alarma ou caos, era a doutrina oficial. Até chegar a ministra Díaz coas rebaixas vestidas de ampliación dos ERTE até o 30 de xuño e os 6 meses máis de cadencia nos <<despedimentos prohibidos>>. Co novo calendario o custo para o Estado elevásese significativamente. Os estudos existentes fixan que cada 15 días de alongamento engaden un total de 3.400 millóns para as arcas públicas, e sinalan que os ERTE representan o 56% do gastado para combater o impacto económico da Covid-19 (30.742 millóns, o 2,7% do PIB, segundo as cifras optimistas do Programa de Estabilidade Orzamentario remitido a Bruxelas; aínda que a Airef lévao até o 3,3%). Por certo, este postreiro consenso de ampliación dos ERTE inclúe outras concesións para a patronal: mantén tramos de bonificación das cotas á SS aínda que a empresa empezase a reincorporar a traballadores; rebaixa a penalización ás empresas que incumpran o acordo de non reducir persoais, pasando de ter que devolver as cotizacións xunto ao custo do desemprego a só retornar o non cotizado; e deixa a porta aberta ao despedimento para <<aquelas empresas nas que concorra un risco de concurso de acredores>>. Di <<risco>>, che cousa fare? Outro <<indeterminado>> para compatibilizar coas causas de despedimento obxectivo que contempla o artigo 51, punto 1, do Estatuto dos Traballadores? Aquel que di: << Enténdese que concorren causas económicas cando dos resultados da empresa despréndase unha situación económica negativa, en casos tales como a existencia de perdas actuais ou previstas, ou a diminución persistente do seu nivel de ingresos ordinarios ou vendas. En todo caso, entenderase que a diminución é persistente se durante tres trimestres consecutivos o nivel de ingresos ordinarios ou vendas de cada trimestre é inferior ao rexistrado no mesmo trimestre do ano anterior>>
Allos ou bugallos, pódese vender como se queira, mas falar dos ERTE como o exército de salvación nacional (<<rotundamente progresistas>>) é unha falacia ou un engano de tamaño natural. Benvidos á república independente da caste. Non é xa que o goberno de coalición de esquerdas opere cos orzamentos de Montoro. Nen que utilice a lei mordaza para manter baixo control o estado de alarma e use as ferramentas da contrarreforma laboral do PP (que na súa toma de posesión a ministra de Traballo prometeu derrogar) para dar unha saída de esquerda á crise. O que acolloa é que encima se gabe de facelo polo noso pròprio ben.
