“Antes de todas as cousas, no comezo, era o caos infinito. (Hesíodo)
“Chamamos semellante aquelas naturezas que, quando encontradas,
se apegan rapidamente unha à outra e se determinan?” (Goethe en << Afinidades eletivas >>)
Alternativas habelas hainas, aínda que doian. E dentro das alternativas, tamén hai graos e rangos. Os dotados de espírito revolucionario, verán na pandemia a gran oportunidade para despexar ao capitalismo “mondo y lirondo”. Tarefa enorme, ciclópea, que necesitaría o concurso de xigantes e visionarios. Hoxe todo o orbe é inequivocamente capitalista. Salvo casos marxinais, como Cuba e Corea do Norte, que en todo caso requirirían unha taxonomía ambivalente. Así que o envorco do sistema realmente existente levaría a unha acción profunda e transformadora a escala global seguramente non exenta de convulsións, réplicas e contragolpes. Sabemos pola historia do *estalinismo que o <<socialismo nun só país>> é unha amputación que deriva en gangrena, e a capacidade real de concitar a todos os axentes internacionais para reverter o ciclo histórico do último dous séculos antóllase altamente problemático.
Outra posibilidade (se Mahoma non vai á montaña?) é adoptar unha actitude belixerante e crítica contra o poder político que evite unha saída en falso. Como infelizmente aconteceu coa crise de 2008, mutualizando responsabilidades e privatizando méritos. Estes últimos predicados ou construídos artificialmente desde as entrañas do réxime. Dita actitude non acabaría co sistema pero tampouco o lexitimaria, e na súa falta permitiría crear unha masa recalcitrante específica capaz de evitar que os ultras capitalicen os múltiples efectos da crise. Nas antípodas do devandito <<o que moito abarca pouco aperta>>, a medida podería abrir unha xanela de oportunidade sen a incerteza do desafío abismal do desenlace anticapitalista, nin o risco letal do continuísmo baixo troquel populista.
Pero o esbozado no paso precedente non sería, no caso español, un itinerario exclusivo, un tente non caias. Debería servir para auspiciar algo novo. O comezo dun momento constituínte que substitúa en pureza ao réxime vixente. Ao statu quo xurdido en momentos excepcionais para garantir o dominio dunha democracia de mínimos ao servizo dun economicismo de máximos. Desta maneira, a rebufo da dinámica posta en marcha para reeditar uns novos Pactos da Moncloa daquela maneira, cabería monitorizar unha constitución de nova planta en liña coa tradición do noso mellor republicanismo federal. E *exigentemente adaptada ás prioridades e retos vindeiros. Un porvir por-vir.
Trátase, pois, de decidir entre dous tipos distintos e distantes de ruturismo a carta cabal. O un ilimitado, de ambición *universalista, revolucionario e dilatado no tempo e no espazo. O outro, máis modesto, contido e conservador, reformista nas formas aínda que radical no fondo. Posiblemente máis próximo ás sensibilidades dunha poboación que sufriu en pouco máis dunha década a dobre afronta dunha crise económica e unha pandemia, administradas ambas as ao seu favor por unha clase dirixente (política, económica e institucional) enfebrecida pola corrupción, o *nepotismo e a incompetencia. Esa emerxencia só sería operativa se calase no imaxinario da xente, cuestionando o seu habitual confinamento mental ante o cambio. O que implica gañar as rúas e articular redes para a acción comunicativa que, coa prudencia e a coraxe cívica necesarios para cohesionar forzas exponencialmente, culmine nun vendaval constituínte. Entón viviriamos acorde coas nosas auténticas posibilidades.
O que ocorre é que agora, a todas as dificultades de sempre hai que engadir outras continxencias xurdidas da experiencia política recente. Temos que loitar contra o dragón pero tamén desposuírnos de Brancaneve e Carrapuchiñas, promesas nada á calor da anterior onda de indignación que ao facerse institución han patoloxizado a nosa frustración. De entrada, o actual goberno integrado por PSOE e Unidas Podemos, a estrela coroada, coa súa desatinada militarización da crise contribuíu ao achicamento das capacidades da sociedade civil. Xa non hai subterfuxios, atallos ou cantos de serea. Sabemos que a <<lei mordaza>> que ían derrogar <<si ou si se utiliza para reprimir aos desobedientes; que os ERTEs, igualmente denunciados xustamente por infames, son postos de exemplo ante Europa como protección do emprego pola actual ministra de Traballo. Por non falar da <<lei mordaza dixital>> aprobada por ese Executivo, que permitirá a biovixilancia polo flamante Estado medicalizado, ou a supresión das partidas de 5.0000 millóns de euros destinadas a políticas activas de emprego ás comunidades (precisamente aquel trapaceiro reclamo de competencias de Iglesias tempo atrás para compartir o banco azul con Sánchez), que deixará aínda máis inerme o territorio (local, municipal, autonómico) onde a política vívese cara á xente. Non dá máis! Aínda que os benintencionados aplausos, minutos de silencio e duelos virtuais sirvan ás veces para censurar os hangares repletos de cadaleitos (como facía o Pentágono durante as inmorais guerras de Vietnam e de Iraq), mentres os medios do consenso (públicos, privados e asimilados, como o CIS de Tezanos) enchen as súas portadas coas impactante imaxes das fosas comúns en Nova York para sementar alucinantes asimetrías Onde están hoxe aquelas asociacións representativas da sociedade civil que en agosto do pasado 2009 compartiron ideario coa plana maior do sanchismo para abordar xuntos un programa progresista? Sempre podemos consolarnos co <<e ti máis>>, transferindo a responsabilidade que compete ao goberno da nación ao patético Vox, o <<trifachito>> ou <<<o tres dereitas>>. Aínda que, para <<arrimar o ombreiro>> a prol duns novos Pactos da Moncloa que disfracen o armazón dun <<partido único>>, os seus moitas tachas e furibundos <<non, é non>> decaian ao seu *embeleso A commedia e finita!
Haberá que empezar, si, onde o deixamos. Diciamos onte. Pero sen lastre, lixeiros de equipaxe. E volver pór mobilización onde hoxe impera o confinamento; protesta onde achatamento; apoio mutuo onde distanciamento social; espírito crítico onde obediencia debida, sociedade civil onde mentalidade cuartelera; horizontalidade onde xerarquía; cooperación onde competitividade; deliberación onde submisión; presenza onde ausencia; proximidade onde illamento; democracia onde autocracia; autoxestión onde representación baleira; autonomía onde heteronomía; polis onde statu quo; transparencia onde censura; emancipación onde regresión; alegría de vivir onde se vexeta? Impedir, en fin, as manobras e insidias do poder para que a Covid-19 supoña a Némese definitiva do que en esencia sempre significou o 15-M, aquí e en todas as prazas e rúas do mundo que axitaron o seu ideal sen fronteiras nin bandeiras. A nosa xeración ten a enorme sorte de manter na memoria resistente o imaxinario daquel movemento ao que agarrarnos como realidade insondável. Somos máis e só necesitamos recoñecernos como próximos e necesarios. Se a crise do 2008 cebouse sobre todo nas clases medias, a da pandemia e o tsunami económico, que a amplía, dizima aos máis vulnerables en moitos e variados chanzos sociais (autónomos, pequenos comerciantes, profesionais, etc.), fagocitando unha confluencia multitudinaria de vontades e intelixencias de longo alento.
O gran historiador suízo Jacob Burckhardt, na súa <<Historia da cultura grega>>, denominaba sinoiquismo ao proceso de afinidades entre grupos e colectivos separados para converxer nuns polis como superior bo vivir. E Goethe usou a expresión <<afinidades eletivas>> no título dunha das súas novelas máis coñecidas onde narraba a misteriosa forza de atracción sobrevinda en persoas que estiveron illadas, humana enerxía capaz de subverter as relacións establecidas. Non temos necesidade de prescribir unha teodicea revolucionaria de acima-abaixo aínda que a emerxencia sexa máxima. A pantalla que inspirou o 15-M aínda non caducou totalmente. Se un pernicioso <<bichiño>>, nunha paraxe ignoto, levou a coita e o infortunio a medio mundo nunha versión dantesca da teoría do caos, recollamos a testemuña onde desmayó e fagamos que o aleteo rebelde, coral e espontáneo da nosa dignidade atrallada volte emocionar ao globo por encima da razón instrumental. Para alumar <<outro comezo>, (arché), como pretendía Reiner Schürmann o <<O principio da anarquía>>. A máis alta expresión da orde.
De nós depende.
