VENEZIA. Na noite de terza-feira, a Serenisima foi devastada por unha particularmente alta, acqua alta, o nome dado às marés excepcionalmente vivas no Mar Adriático, que atinxiran un pico de 1,87 metros – un pouco abaixo do recorde de 1,94 metro durante a “grande enchente” de 1966. Mas, ainda que a enchente desta semana sexa a pior que a cidade xa viu en meio século, non é totalmente inesperada.O final do outono e o inverno son a estación da acqua alta en Venezia. Nada novo. Desde 1501 hai un Maxistrado das Águas, criado para garantir a operación hidráulica adecuada e evitar catástrofes. O único insólito son os barcos excesivos carregando turistas e o exhibicionismo metódico que xa fai parte da asneira do momento, dos selfies-selfies no medio do desastre. As redes sociais fan as persoas sentirense un pouco mellor perante a ameza, mas son unha cilada. Porén, coa asulagada veneciana a mudanza climática deixa de ser unha abstración. A maré viva deixa de ser unha sicixa para tornar a capital do Véneto nun acontecimento volátil e superficial. Unha excelente vista.
A metáfora do que redime, o poder da vida fronte ao destino, a forza inesgotable do arrebatamento -iso foi o que viu Nietzsche.O que redime tórnase asimilado á poderosa idea da “modernidade líquida” en que todo se fai presente, provisório e mutábel e no que a perda das referencias do pasado e das promesas do futuro acaban xerando incerteza e inseguranza, agravadas talvez pola mutación de todo aquilo que definiu os marcos da vida aínda que foran construidos sobre a auga con piares de madeira.
Nietzsche estivo en Veneza pola primeira vez en 1880 e ali concebeu unha alteración de todos os valores. Escrebeu un libro que primeiro chamou de Ombra di Venezia (A Sombra de Veneza) e depois Aurora. Pensamentos que se moven con pés de pomba (aquelas pombas felices de San Marcos) moven o mundo.
A imaxe veneziana da aparente solidez da modernidade clásica emerxindo das augas debrúzase en paradoxal contraste coa “modernidade líquida” e a idea de redención compartillada pronto a desaparecer e, con ela, a confianza no político. Hai anos escoitei Zygmunt Bauman explicar que na cidade as declaracións xerais e abstractas sobre conflitos entre civilizacións e culturas se traducen na experiencia de relacionamento con persoas específicas da nosa contorna, coa veciñanza, cos veciños da parroquia ou de escada encanto eles continuan vivendo na mesma escada e non son substituidos por outros mais abastados e sen pertenza ao lugar. O crescimento das augas pasou a ser princípio e arbitrio ao que todo é sacrificado. Perdemos a ilusión, a beleza desesperada á beira da morte, a excesiva luz de Veronese.
VALVERDE.Cando crianzas eramos soñadores das areas que no fluxo e refluxo das marés fitabamos a figura de Valverde con V de Veneza. A cidade asulagada das gándaras galegas afundiu no xabre moito antes co bon senso e a auga benta. In terra Cetaria, a miña avó, camiñante das costas, contaba que cruzaban en chalana desde as Regas até o Floreal convertido nunha regata improvisada para ir até a Area. A Greta ainda non existia. Mas chovia a mares e había frieiras nas dedas e nos ríos, zocas e unha cartografía precisa dos corpos ían da fonte ao campo ou para entrar despois en mar alto. Gosto das xeografías e cartografías porque oferecen a posibilidade de atopar nelas a exposición dos corpos à multiplicación de infinitas repeticións: restollar, botar toxo, apañar as patacas, cargar en sacos, largar os trasmallos, limpar peixe, lavar e escorrer a roupa, aleitar, dar puntadas por millares. E durmir….e talvez soñar con Valverde, o noso Brandomil, para comezar de novo, 14 horas por dia, seis dias en sete, doce meses en doce e así os anos de existencia dunha soberanía submetida.
Singular singradura para ir á escola. Na incerteza do momento, tente-non-caias, todos xuntiños nun bote. As nenas e nenos da lancha subiran a bordo confiados do cabo. Posan cos paraugas ollando para a cámara porque non hai medo mália chegar a água ao coiro. O cabo-home da beira é a embocadura da linguaxe [cabo < lat. caput >]: candieira e faro, a certeza e a seguranza que emana dun cenario que recolle corda e leva a terra salva da voraxine [braxe < lat. voragin>] e do medo abalador da auga. Despois da bátega de auga vella dun inverno que dura moito tempo, novo espazo en torno das casas e das pólas sen follas. A barquiña que leva a alegría soporta a propia esencia do pacto e da que se espera a presenza e docilidade dos adultos. Por iso o bote que leva a alegria soporta tamén a desorden dos corazóns latexantes. Todas as esperanzas ainda están vivas porque ainda non desempeñan o papel que lles será atribuído: incluído se for dócil, recompensado se for servil, excluído se for rebelde, punido se for insubordinado. Somente xente pequena, en lugares pequenos, facendo cousas pequenas como atopar acubillo contras as inclemencias, recuperando simbólicamente o sentido do común.Tente-non-caias, meu ben.
Cedeira, balea. Cordamos das palabras cando deberiamos coidar delas. Vivifica-las.Canto mais se debilita a linguaxe mais violencia hai. Porque crea impotencia e amiúdo tamén, a disavinza co que nos é máis próximo. Cada vez hai menos gosto polo diálogo e a escoita do que nos é propio. Cos mortos e cos vivos que xa non falan palabras como area e saiña, regas e corgos, ribas e cabos, régoas e ribeiras, pontigas e pozos, braxe e xunqueira, bulleiro e lodeiro, lameiros, lamelas, lamestras e barrosas, esteiro e acea onde o muiño é movido polas augas… E así todas elas piares, palabras da tribu aquela que foi da condomiña asulagada que o río lava. Nas costas e ribeiras, o medo ao mar e o que por el poida chegar ensarillou coa fartura que a el tamén se asocia, dando palabras que bruan, roncan e falan. Soeiras e murmúrios que describen, alentan e avisan de baixos e punxallos.
Os hidrónomos. A toponimia da auga é un tractatus para medir marés e regatos. Traza os límites do seu significado. Fala de altitudes e de distancias, mas tamén de oficios e de traballos do mar e da terra. As palabras agárranse como algas as rochas – evidencias de cambios nas marés. A linguaxe cotiá é poesia fosilizada e no canto de a desfosilizar, gardámo-la na gaveta. Comezamos a ser líquidos e acabamos liquidados. A etimoloxía é unha viaxe a embocadura da lingua. Volvendo a Nietzsche: “Para chegar ao coñecemento tes que tropezar con palabras que se fixeron duras e eternas coma as pedras, tanto que é máis doado romper unha perna cando tropezamos con ela que romper unha palabra”. O de Valverde non parece casual. Hai cousas que intentar arranxar antes de que sucedan. E, no fondo, este texto debería continuar agora, con aquelas palabras, para eles, sen min.
