off
Globalização, Movementos sociais, Opinião, Política — 16 Outubro, 2018 at 7:36 a.m.

O que NON facer: asimilación e clinamen

by

“Cando os homes paran de desfilar, seus soños se tornarán realidade”
(Max Horkheimer)

Talvez unha das prioridades políticas do momento seja entender as causas desse retorno do nacional-socialismo (nazista é un acrónimo) que é observado en moitos países desenvolvidos. Case un século depois de sua primeira aparición na Europa, tendo sido derrotado por brazos e sofreu criminalidade en masa que significava o Holocausto e gulag, o fenómeno ultra que desaba no vello continente nas urnas na sua versión populista. Por que volta son saña  vestida xenofobia no ámbito territorial mais próspero, culturalmente avanzado e maior nível de direitos e liberdades do globo? E por que o fai con mais forza nas áreas xeográficas que tiñan reximes comunistas por sesenta anos? A impresionante demostración neo-nazista na cidade de Chemnitz na antiga Alemaña Oriental, ao lado do busto colossal de Karl Marx e gritando resonancias de esquerda “nós somos o pobo” é un aviso severo de suas raíces que crescen entre as clases traballadoras.

Responder a esas cuestións exixe pescudar a natureza disciplinar dun modelo de Estado-nación que anula a consciencia crítica dos cidadás. Sen interferir coa controvérsia sobre se o hitlerismo e stalinismo son primos de primeiro grau, disputa que alimentou o debate sobre o totalitarismo entre  intelectuais, como Hannah Arendt e Jean Amery, a verdade é que ambas as ditaduras holísticas compartillaban  idéntica fetichización do Estado por meio  un único partido que di  identificar ao pobo como un todo. O aparello de Estado monopolista, burocracia, níveis hierárquicos que está instituído, o culto à personalidade de seus líderes (á espreita co carisma!), Militarización e o disciplinamento da sociedade civil, a canibalización da disidencia e o asedio da crítica son fatores concorrentes en ambos os dous modelos.

O resultado é unha imensa colméia social que sufoca toda a autonomia pesrsoal, transformando o factor humano nunha anomalia do sistema. Centralidade  mórbida  do Estado concentracionario tamén s manifesta na resistencia a recoñecer seu crime do ponto de vista dos “estados democráticos” que os sucederan.  O xenocídio xudeu realizado polos nazistas só comezou a emerxir como un “holocausto” real no final dos anos cincoenta e o masacre stalinista, sobreposto por sectores influentes da esquerda intelectual europea, moito depois. O estudo “Deportación. O horror nos campos de concentración “unha referencia do xênero “recomendado pola Academia de Ciencias Morais e Políticas da Franza”, publicado en 1969, non contiña citación nungunha sobre o gulag. En 1963, Arendt publicou “Eichmann en Xerusalén. Un relatório sobre a banalidade do mal”, que implicaba que respeitar o conformismo suicídio dos Consellos Xudaicos (Judenrat) que gobernaran os guetos causou millóns de cautivos resignarse à sua sorte e nunca se revoltaran nos campos de extermínio (como Raul Hilberg apenas 4 SS foran mortos polos xudeus).

Cando o suxeito é hipotecado perante os ditames do Estado, o cidadá é seu parasita sen experiencia independente que exista à custa de seu señorio. Entón o princípio da autoridade é todo, e a mediocridade é o padrón no cal as dinámicas sociais son formuladas. Ese foi o comportamento identificado, mutatis mutandis, cando nazista e soviético, e agora molda a fisonomía de moitos populistas excluintes e anti-europeus. O hitleriano Partido NacionalSocialista Obreiro Alemán (NSDAP), aprobou como marca a bandeira vermella, o Primeiro de Maio como feriado nacional e o termo ‘camaradas’ (genossen) para seus membros. Unha provba de que a barbárie e a civilización poden compartillar o mesmo leito cando as persoas aceitan unha existencia diferida por meio dun estado supremacista. No século XX, o fenómeno foi incubado no Ocidente após a grande depresión de 29 e como consecuencia das políticas totalitárias da marcha revolucionária no Leste. No primeiro terzo do século, co mundo omnímodamente capitalista, o abrollo xenófobo xurdiu como uma rebelión das masas afectadas do Estado de Ben-estar pola crise financeira de 2008. Mais unha vez, o segredo está na masa, e desde que estes reximes virou persoas en números, como historiador Timothy Snyder argumenta en “Terras de Sangue”, “é a nosa tarefa, como humanistas, mais unha vez transformar eses números en persoas.” Portanto, ao invés de continuar repetindo o ben coñecido o que facer a cuestion-chave, aqui e agora, polo contrário, o que non facer. O poder precisa se lexitimar para manter a confianza da maioria social, para representala aos trancos e barrancos. Maioria virtual na realidade, porque nunca atinxe todas as persoas.

Aínda que a ficción xurídica convencional pretenda que un só deputado equivale ao conxunto da nación. Salvo nos réximes totalitarios, que como todo o mundo sabe son infalibles por definición, ata que naufragan por colapso. Por iso é polo que entre a elite política dirixente e a multitude subrogada prodúzase unha relación de dependencia bidireccional, ainda que confiscatoria dos menos aos máis. Unha sorte de apareamento desigual que conflúe en interesada sincronización de vontades en orde descendente e a chumbada. Existencia impostada que funciona como un circuíto pechado de entidades autárquicas comisionadas para reproducir o fetiche estatal dominante. O que leva a hemofilia dun territorio de poder expandido aos seus asistidos, que só pode ser recuperado pola minoría refractaria. Ao cabo, os estigmatizados de fóra son a esperanza pugnaz dos tonsurados de dentro. Seguramente porque, como se le ao principio do conto Eleonora, de Edgar Allan Poe, “aqueles que soñan acordados coñecen moitas outras cousas que escapan daqueles que só soña à noite”.
O que os non aliniados recelemos da contenda electoral para nada implica que nos xubilamos da política, que é algo bastante máis serio que esa quiniela verbeneira do quítache ti para que me poña eu. Aínda que ás veces collendo o rábano polas follas, precisamente por exercer un abstencionismo responsable e belixerante fronte ao insípido vaivén partidista, a nosa posición supón un compromiso permanente a favor dunha construción humanista da realidade. Entre outras cousas porque unha modificación substantiva do statu quo unicamente ten visos de prosperar desde unha perspectiva que transcenda o curtopracismo gobernamental. Ancorados na urxencia do inmediato para usufructuar o poder, os grupos institucionais son incapaces de abordar os cambios de calado que esixen as dinámicas sociais.

Personificación do Kairós, baixo-relevo IV a. de C.

Paradoxalmente, esa é unha tarefa que deben e poden expor mellor quen non están enfeudados ao ciclostilado das urnas, nin teñan enaxenado o seu tempo de convívio á lóxica dos aparellos disciplinarios. Dio un filósofo italiano contemporáneo: a ?hipertrofia das expectativas é unha patoloxía que se corresponde cunha restrición progresiva do espazo da experiencia? (Giacomo Marramao en “Kairós”). A política migratoria do goberno socialista escenifica esa obsolescencia ética que asimila a representantes e representados polo feito de sentirse protagonistas exclusivos e excluíntes. Despois dunha aparente e inicial apertura altruísta cara aos náufragos á deriva do buque Aquarius, o equipo de Pedro Sánchez virou en redondo até criminalizar as súas actitudes. E fíxoo utilizando procedementos que compiten coas medidas aplicadas con xeral escándalo polo xenófobo ministro do Interior italiano Mateo Salvini.
Cunha diferenza en contra do Executivo español: alí hai un goberno de coalición; foi referendado nas urnas; e a liga de Salvini non modificou o seu programa electoral respecto ao tema migratorio. Aquí, as “deportacións” ao reino de Marrocos; a tipificación como “organización criminal” dos grupos de migrantes; e as acusacións de actuar con “violencia e agresividade” a persoas que se xogan a vida para chegar a Europa, son trazos identificadores do rampante populismo ultra. Uns feitos agravados no noso caso pola circunstancia de que ao vir da  falsaria esquerda conta co respaldo de amplos sectores da clase traballadora, desmobilizada e insensibilizada porque o poder está en mans de “un dos seus”, que ademais lle distrae co discurso sobre a mumia de Franquenstein. Se en diante comezase a calar entre a cidadanía que a chegada de migrantes implica un problema de seguridade a responsabilidade será desa política hemofílica. Precisamente, cando España é o único país da beira norte do mediterráneo que até agora permaneceu vacinada contra o virus racista.
Estar dentro (pertencer a, militar en, comulgar con) adoita computar en obediencia debida e mentalidade gregaria. Significa asumir a cegas disposicións que terminan derivando en razóns de Estado de andar por casa. Desde extramuros, con todo, caben deseños para concibir a función política máis aló da súa habitual conta de resultados. A democracia fortalécese con demócratas proactivos e insomnes, nunca con actores monitorizados que exercen unha confesionalidade adaptativa. Non son valores que veñan dados nese manual de instrucións que convoca a votar cada xe tempo. É o que se obtén realizando política en comunidade. Por iso é polo que a toda delegación desa experiencia, intransferibel por natureza, en profesionais da “cousa pública” e partidos atinxa unha tentación morganática que destrúe a ética da democracia. O espírito crítico é un aval indispensable para non estrelarse contra o negocio fechado do estabelecido, é o humus da democracia. Dicíao León Felipe,“no conociendo los oficios, los haremos con respeto”.
O ciclo de vida dun partido político, ao estar uncido ao carro das eleccións coa súa correlato de promesas ás maiorías que lle empolicaron ao poder, hoxe xa non ten sitio nunha contorna xeoestratéxico que supera o contexto da Estado-Nación. Converteuse nun bumerán, porque actúa como un lastre que impide despregarse cara a un estadio superior de civilización. Prevalece a rutineira adaptación ao medio por pura supervivencia. Precisamente o proteccionismo de última fornada ofertado en Europa e Estados Unidos é a súa voz de sereia amortallada con pomposidade. Un signo de debilidade que opera, como todos os organismos que senten ameazados, á defensiva e brutalmente. Aínda que nesa viaxe cangrexeira arrastre a cuantos contaxiou o seu sacro temor ao cambio. En diante “seres bicéfalos”, en expresión de Todorov, destinados a facer o traballo sucio de instituir o diferente en anatema.
O populismo á espreita en moitos países de tradición democrática se xustifica en que se formula como un movemento endóxeno “antisistema”, sendo como é simplemente retrógado. Cun formato transversal e nutríndose de desertores de esquerda e dereita que senten desprazados pola crise, practica a ucronia dun futuro constantemente inclinado ao pasado como banderín de enganche. As súas bazas: identificar o secuestro da Unión Europea (UE) polo capital financeiro e as avalanchas migratorias como maremágnum das súas coitas. Porque sen máis perspectiva que a de seguir ao abanderado, o seu horizonte vital circunscríbese a retomar as palabras da tribo. Incapaces de considerar que exista unha alternativa que rompa os moldes actúan como o asustado rabaño que embiste mentres reclama un novo pastor. Non anuncia senón pensamento cativo. Lembra aos burgueses encerrados nunha sala que mostra a película de Luís Buñuel, O anxo exterminador. Desposuído das aparencias, cando abandonan a súa zona de confort, compórtanse como bestas.
Nesa tesitura, que é a actual, as minorías non selectivas en barbecho ostentan a testemuña do cambio. Por permanecer no ollo do furacán e pola súa integridade moral, son quen poden crebar o estanque de ras en que se converteu a política oficial. A elas cabe o enorme reto de seducir ás maiorías hologramáticas para iniciar unha longa marcha que impida o derrube en curso. Obxectivo e subxectivo; local e global; abstracto e concreto; preto e lonxe; movemento e repouso; arriba e abaixo, horizontal e vertical, espazo e tempo, presente e futuro, ausencia e presenza, branco e negro; luz e sombra; finito e infinito; individual e colectivo; calidade e cantidade; tristeza e alegría; individual e colectivo; silencio e diálogo; odio e amor; guerra e paz; público e privado, non son categorías estancas senón contrastes porosos. Necesítanse como o raio e o trono. Son elementos constitutivos desa caixa negra imperante chamados a ser desencriptados por quen manteñan a sensibilidade intacta para detectar o kairós. Entendido leste, en palabras do xa citado Marramao, como “o tempo acaído”[?] capaz de conectar nunha tensión fecunda pasado e futuro dentro do presente da experiencia e a imaxinación creadora? (Kairós)
Esa tarefa compete aos que non están enrolados na dogma dun porvir “homoxéneo e baleiro” (Walter Benjamin) nen cooptados pola cultura lambetada de triunfadores con estúpidas historias de superación con que disfrazan a piraña social. A ese discreto clinamen orgullosamente desviacionista que arraiga nos cuarteis de inverno do abstencionismo sen escapismos. Os que son capaces de responder NON, ou reúnen forzas para deixar caer ese “preferiría non facelo” do protagonista do conto de Herman Melville. Como ocorreu no maio francés do 68 e o 15M español, ou acaban de facer CXT e Autonomía Obreira do Hospital Porta do Mar de Cádiz ante o falso “dilema fabricar armas ou comer” que esgrime o alcalde Kichi. Algo que previu o vello Proudhon saíndo ao paso da inchada que pretendía queimar etapas estando de volta sen haber de ir con aquel “somos revolucionario, non atrapalladores. Esa é a dimensión en que as lúcidas e esixentes minorías deveñen en maiorías autónomas e confederadas coa súa perturbador “rompan filas!”.

Nota. Este artigo publicouse no número de Outubro de Rojo y Negro

Comments are closed.

off