off
Cedeira, Europa, Galiza, Mar e Pesca — 12 Outubro, 2018 at 7:03 a.m.

Confrarías de Pescadores

by

Seica a constitución da asemblea xeral da Confraría de Pescadores de Cedeira perigou porque non ter cumpriu a renovación da vocalia de traballadores artes menores e recursos específicos (percebeiros ) do sector despois das eleicións do 29 de setembro, aínda que se poidese solucionar tirando dos representantes doutros sectores como “baixura” . Ben, propietarios de empresas anunciaron renuncias e non teñen substitutos, o que non resolvería o problema da representación.

Según a orde ministerial de agosto de 1978, Art. 2. “Órganos Rectores de las Cofradías,  Junta General o Asamblea” (repárese na data) debe ser constituída por un número igual de pescadores que armadores. No exercicio deses poderes, o Parlamento de Galicia aprobou a Lei 9/1993, de 8 de xullo, asociacións de Galicia (desenvolvemento de políticas no Decreto 79/1998 de pescadores, do 12 de febreiro). Na composición da xunta xeral será respectada, seguindo a orde ministerial de 78, sempre que sexa posibel, a paridade entre traballadores e empresarios, así como a proporcionalidade entre sectores produtivos (como é obvio que máis dun pertence a máis dun sector de produción) .Cada armador un voto, independentemente do número de membros asociados e barcos en propiedade. Aquí interpretamos, en boa fe, que non hai conflito de intereses, que non hai disputa ningunha. Ou talvez si. Un sector productivo potente desprazando ao resto. De feito, tradicionalmente o sistema de representación das confrarías sanciona positivamente o sistema de familias ou grupo social que controla a pesca artesanal, neutralizando os conflictos nun ámbito que oblitera e mascara a diferenciación entre armadores/propietarios de medios de produción e traballadores/mariñeiros.

O engrazado  é que a explicación dun armador, sempre seguindo a noticia de La Voz,  na que afirma que “non hai moito interese porque a xente ve que o que se pide na Confraría  [á Xunta] non se atende”, contrasta coa tensa situación de hai 4 anos cando patrón  saínte e un dos armadores case chegaran a mans cando aquel foi substituido pola actual Patrona Maior, que renunciou a continuar após as derrradeiras eleicións. Obsolescencia anunciada do modelo de irmandade que se resiste a desaparecer. Representación? Desafectación pasaxeira, simple casuística local  ou síntoma de que se precisan intensificar  propostas de xestión horizontais  e de abaixo-acima (bottom-up). Ao cabo, cando a política non tén resposta ás demandas da sociedade normalízase a total delegación de soberania.

Segundo L. Alegret, houbo unha evolución histórica desde o corporatismo gremial, ao antirrevolucionario (como reacción á extensión de relacions capitalistas de producción), o dirixista –próprio do franquismo- até chegarmos ao tecnocrático ou neocorporatismo que se dá nos sistemas democráticos representativos. O xeito de transferencia de poderes da administración central ao autonómico nesta materia foi reveladora da importancia histórica que o Estado tivo que preservar control das organizacións pesqueiras e demostra importancia estratéxica outorgada pola administración a organizacións pesqueiras como interlocutores sociais do poder local mesmo naquelas autonomías e nacións con competencias exclusivas na regulación das confrarías.Non obstante, a competencia do Estado central adquiriu posibilidades impensábeis para o control destas asociacións – organismos de dereito público-a través das competencias que elabora en base a réxime xurídico das administracións públicas, e que a xurisprudencia ten consolidado.  Porque, aínda que está orientado principalmente á realización de fins privados, próprios dos membros que os integran, estas empresas participan na natureza das administracións públicas, para que os seus corpos e actividade estean suxeitos ás bases dictadas polo Estado segundo Artigo 149.1.18 da Constitución, ven visibel na mención na  Constitución Española da competencia “Ordenación del sector pesquero’ (artigo 149.1.1) aludindo expresamente a que se trata dunha competencia compartillada no texto “sin perjuicio de las competencias que en la ordenación del sector pesquero se atribuyen a las Comunidades Autónomas”). E malia estaren reguladas as confrarías por unha preconstitucional normal estatal (Real Decreto 670/1978). O que na práctica se traduce  nunha limitación  á capacidada reguladora de Galiza nun eido fulcral da súa identidade cultural, social, económica e política.Para Alegret, a necesidade por parte do Estado de controlar as dinámicas conflitivas que se establecen en diferentes niveis no sector artesanal  ribeiriño (entre traballadores e empresarios, por unha banda, e entre flotas con menor ou maior capacidade económica-política, por outra), é o que leva ao Estado facultar e potenciar as confrarías de pescadores como órganos de co-xestión na pescas.

Sábese que o proxecto franquista da asociación de pescadores está intimamente relacionado aos obxetivos económico, demostrado polo facto de que iniciativas lexislativas que regulan a capitalización de frotas (Lei de Renovación e Proteción de Frota Pesqueira) e o ordenamento do funcionamento dos gremios de pesca (As regras para sua constitución e as de suas federacións) son contemporáneas. Levando á concentración da actividade productiva nos portos importantes, o incentivo à especialização da mão-de-obra e da capitalização e mecanización das frotas e distribución das fraternidades em diferentes grupos que representan unha ou outras modalidades. Mas sábese que iso cristaliza plenamente co franquismo, en cuxa estrutura estaba redefinindo a estrutura das relacións anteriores entre asociacións e do Estado até sua cooptación formalizada no corpo de partido e unión única. A milícia sindical foi baseada nun proxeto de cualidade diferente, o que reforzou os obxetivos de control da asociación de traballadores, canalizou as relacións coas elites económicas locais / sectoriais sob o proxeto económico “nacional” e cobriu a fragmentación social de pós-guerra cunha ideoloxia unificadora.

Co franquismo, en cuxa estrutura estaba redefinindo a estrutura das relaciónss anteriores entre asociacións e do Estado até sua cooptación formalizada no corpo departido e unión única. A milícia sindical foi baseada nun proxeto de cualidade diferente, o que reforzou os obxetivos de control da associación do traballador, canalizou as relación coas elites económicas locais e  sectoriais.O que debe ser salientado do ponto de vista político-administrativo é a mutación nas interacións entre asociacións e Estado: a paseniña imposición dunha dinámica na que son os asociados que recorren ao Estado/Xunta para  impoñer condicións organizacionais en troca de oferecerlle unha série de servizos (basicamente “sociais”) e en que as irmandades se tornan praticamente en dispensarios do sistema de benefícios sociais que está a ser estabelecido na política das pescas. Ou sexa, a natureza instrumental das organizacións sectoriais para o Estado, coa sua máxima expresión  durante o sindicalismo de Estado. Quer dicer, o desenvolvimento histórico das asociacións de pesca ten sido subordinado à política do Estado, vinculado aos seus obxetivos socioeconómicos na área de pesca. Certo é que mesmo na figura das confrarías, mantivo un certo “interese xeral” estatutario.

Segundo Panitch, o corporativismo pode ser entendido como unha estratéxia do Estado para integrar grupos político-económicos organizados, xerando un duplo  sistema político-institucional: de representación e interación ao nível dos líderes “, e  mobilización e control ao nível das camadas populares.

No marco do proceso de democratización política representativa tipo institucional, integráronse integramente as asociacións de pescadores a esfera política local e sectorial a través dun proceso de intensificación das súas alianzas e estratexias políticas. Esta area coñeceu importantes tensións pola incorporación de novos axentes, como as asociacións sindicais e organizacións empresariais, cada unha , pola súa banda,  procurarán a defensa dos intereses corporatistas ben definidos. Aínda máis, a realidade socio-política  caracterizouse pola progresiva, adiada e difícil incorporación de novos axentes asociativos, como partidos políticos e sindicatos. Tendo en conta todo estes axentes e as estratexias e relacións, de oposición ou colaboración, que establecéronse entre eles, o corporativismo pesqueiro foise caracterizando pola personalización e superposición de intereses e obxectivos persoais (dos representantes sectoriais) e obxectivos sectoriais; pola apropiación de cargas por parte destes mesmos axentes – acumulando un importante capital político e por mor da entrada de asociacións políticas e sindicais nun eido no que tradicionalmente non estiveran presentes. Con todo, a inserción na Comunidade Europea e o desenvolvemento, dentro dela, dunha política sectorial no campo pesqueiro provocou que, sendo o obxectivo da Política Comunitaria de Pesca a creación dun mercado común de produtos da pesca, o papel para as  Organizacións dos Produtores aumentou como entidades que permiten unha xestión adecuada das actividades extractivas e a unificación da oferta nos primeiros mercados de venda.Afectando así a funcionalidade política das fraternidades, como asociacións locais de pescadores, a nova política asociativa da Unión Europea, caracterizada pola expansión da base social dos seus interlocutores – cara a asociacións “ambientais”, consumidores e representantes das empresas de transformación e comercio  e a “profesionalización experta”. Deste xeito, o papel e o peso específico das empresas foron reconfiguradas produtores de pesca  na configuración da política pesqueira. Partindo do feito de que a praxis da comunidade política está fortemente marcada por lobbing no proceso de toma de decisións, as organizacións pesqueiras debería procurar novas alianzas no ámbito nacional e estatal da administración.

No entanto, embora o xurdimento de novas fórmulas corporativistas e representación de intereses (organizacions de produtores), e que estas teñan sido incentivadas estratexicamente pola Comunidade Europea na sua política de pescas, existen sistemas socioeconómicos e grupos sociais que poden resultar mais ou menos favorecido da acción política das confrarías. A este respeito, vale destacar os diferentes episódios en que as  asociacións sectoriais  reivindicaran a atención e a acción da Xunta – como unha dimensión propia da tradición corporativa- ou en que até mesmo as asociacións teñen actuado motu proprio  – é digno se ser salientada a defensa completamente autónoma do sector percebeiro demostrado en numerosas ocasions que ten respaldo social suficiente  para activar iniciativas de carácter local-diferencial, mesmo alén  do marco lexislativo vixente, son excasas as iniciativas e a busca de canles políticas que aproveitaran a tradición institucional na normativización do propio sector impulsando de forma autónoma o seu papel nun marco político-administrativo que mostra signos evidentes de burocratización e unha decidida resistencia á coxestión.As reivindicacións do sector sempre apuntaron cara ás deficiencias no desenvolvemento de competencias que a administración tivo que desenvolver; é dicir, pode entender como unha chamada de atención para os poderes de xestión non exercido por aquel e fomentara a corresponsabilidade dos próprios mariñeiros, percebeiros e mariscadoras. Porén, a maioría das pesqueiras costeiras continuan sendo xestionadas por un enfoque convencional top-down.

A expresión política da nova realidade socio-económica (no que un grupo reducido de familias concentran o capital e o traballo que soergue o mercado laboral e os meios de produción da pesca artesanal) é a formación dun grupo de empresas de carácter familiar máis pequena que a das últimas décadas que ten como órgano de representación a confraría, que perde asín a súa dimensión corporativa, no sentido tradicional, no sentido de igual representación de armadores e mariñeiros. Co que supón de dificultade (e mesmo de expulsión soterrada) para os mariñeiros que non se incorporen ao proceso de capitalización. Dificil é imaxinar un modelo alternativo ao da hexemónica liberalización depredadora que non asuma o rol do pescador conscentemente comprometido coa reproducción do patrimonio dos recursos para poder axir e avanzar na lexitimación das políticas pesqueiras de interese xeral.Segundo Pita, García-Allut e Villasante “a utilización do coñecemento ecolóxico dos pescadores sobre o medio mariño local resultou útil para proporcionar datos á xestión, mas tamén para fomentar a participación dos pescadores na xestión de recursos comúns”. De aí que para serlles recoñecido un tratamento diferencial a pesca artesanal e de baixura galegas (seren recoñecidas directamente como interlocutores directos nas negociacións de rango europeu) teñan de repensar críticamente o modelo de asociacionismo das confrarías que, asumindo o deber e dereito de xestión – aproveitando o seu acerbo na normativización e xestión local dos recursos-  avance cara fórmulas de xestión non exercidas por aquelas nun marco que amosa síntomas de xerencialización, burocratización e resistencia a co-xestión como se a localización non fose unha dimensión necesaria dos procesos globais, evitando así a desarticulación social do territorio se o que se acaba  impoñendo e naturalizando é  a estatización e o único enfoque global na política pesqueira á marxe das comunidades costeiras. Alén do corporatismo, a co-xestión diferencial da pesca de baixura.  Quer dicer, a conservación, investigación e activación dos elementos materiais e inmateriais da cultura mariñeira deben ser incorporados á planificación das pequerías o que podería atinxir novas actividades económicas e supón, nun contexto de pesca industrial, unha estratexia de xustiza social e recoñecemento cultural das comunidades ribeiriñas que dependen moito da pesca.


Para saber máis

Giner, S. y M. Pérez Yruela (Eds.): El corporatismo en España. 1ª Edición, Barcelona: Ariel, 1988; pp. 15

Pascual Fernández, J. y A. García Allut (Comps.): Antropología de la Pesca. Actas del VIII Congreso Nacional de Antropología del Estado Español, vol. 3, Santiago de Compostela

Panitch, Leo: “The Development of Corporation in Liberal Democracies”. En:Schmitter, Philip y G. Lehmbruch (Eds.): Trends Corporatist Intermediation. 1stEdition, Londres: Sage, 1979

Pita, P., Villasante, S., & Allut, A. G. (2018). The role of marine stakeholders in the co-production of scientific knowledge: lessons from Galicia (NW Spain).

Comments are closed.

off