off
Economía, Globalização, Movementos sociais, Opinião, Traballo — 20 Setembro, 2018 at 6:08 p.m.

O capitalismo non é un tigre de papel

by
Aquel a quen o home dixo o que debía facer.
Quen foi amestrado por persoal adestrado.
Quen foi equipado con colar e cadea?

Dogs/ Pink Floyd

O capitalismo tantas veces xustamente inxuriado vai enterrarnos a todos nós. Que é o que tén o sistema mais cuestionado para que ninguén poida lidar con iso? Todas as tentativas de derrubá-lo foran inúteis. Mesmo seus principais inimigos acabaran se entregando às suas cancións de serea. Hoxe é o modelo económico-social hexemónico no planeta. A Rúsia, herdeira da antiga URSS, o país dos sovietes que aspiraba ser sua alternativa definitiva, xa é unha parte decisiva do clube beneficente en primeiro lugar. A China, o xigante disposto no pasado a facer unha lista limpa de tudo o que soa como um libre mercado, practica o mais difícil de ser un acólito furioso sob a pele dun goberno comunista. E a Cuba Castrista da revolución pendente, o derradeiro bastión da causa anticapitalista, acaba de comezar o mesmo camiño da abxeción. Tamén para maior glória da xerontocracia monopolista do PC. O nunca visto, un período que termina. Mal comparada, seria como se ateus, agnósticos, musulmanos, budistas e outras confesións concluísen que a única relixión verdadeira é a cristá, acrescentandose fervorosamente à sua pompa. Do ópio do pobo ao bálsamo de Fierabrás.

Tanta e tan persistente forza escapa a unha análise convencional. Torres mais altas caíran. Sese antagonismo visceral, urbano ou oral, realmente existiu, essa má saúde do ferro non é ben compreendida. Posibelmente, a causa de uma coisa e outra, de seu vigor obstinado e de sua morbidez relatada, está nas refleixóns feitas en 1948 por Marx e Engels no Manifesto Comunista. Por un lado, hai o recoñecimento sincero de sua natureza transgresora (“A burguesia desempenhou um papel verdadeiramente revolucionário no curso da história”) e, por outro, a percepción de que seu efeito mais direCto e visíbel é dar vida un novo tipo de sociedade progresivamente mais eficiente. Aquilo de que a ideoloxia dominante é a ideoloxia da clase dominante, mas entendendo esa ideoloxia como tamén asumida polas clases dominadas.

O ADN do home e da muller contemporáneos, sua segunda pele, é irremediabelmente capitalista. Que queira que non queira. Asin, todas as advertencias contra o capitalismo terminan en saco partido. Insercións, unha vez que nascemos na súa lóxica, emocional e racionalmente, sua completa insatisfación implicaria ao mesmo tempo unha dolorosa amputación. O capitalismo é esencialmente unha “revolución permanente” desde o momento en que camiña com o avanzo imparábel da ciencia e da tecnoloxia, ao cal se adapta como  luva en maos. E cada vez mais rápido, o que impede sedimentos profundos formas de refutación capaces de se opor a ele con suceso. O curto e voraz tempo do capitalismo en movimento, sua pulsación acelerada, anula a metabolización que requer o longo ciclo de procesos de ruptura para se afirmar.

Mesmo asin, non é unha fatalidade inevitábel. O que acontece ten moito a ver co princípio activo usado para combate-lo. Talvez no século XIX, para se opor aquele industrialismo de primeiro lote, o sling do materialismo (histórico e dialético) podese facer sentido. De feito, tal estratéxia permitiu ao nascente movimento operário grandes conquistas no seu meio. Mas iso terminou abruptamente cando o “internacionalismo” saltou para o ar na Grande Guerra de 1914. O patriotismo dos estados capitalistas envolvidos na batalla como canóns dispararan os traballadores que meses antes tiñan sido conxurados para marchar lado a lado en dirección a desexada emancipación. A partires de aí, todo foi queda libre. A loita fratricida entre os pobos foi imposta, e a solidariedade entre os inferiores ainda exercida polo sacrifício polos mais recalcitrantes nunca conseguiu romper o “homo oeconómicus”.

Ese conflito e aqueles que se seguiran devastaran o núcleo do proletariado e o apoio mútuo. Non só por causa dos estragos causados ​​pola barbárie desencadeada entre a sociedade civil. Decenas de millóns foran contados por persoas mortas, feridas, mutiladas ou aleixadas durante a guerra, mas ainda mais foran marcadas para a vida por seus efeitos perversos. As “incorporacións a filas” de xeracións enteiras disciplinou traballadores na obediêencia cega aos galóns, promovendo un modelo de organización social de “servizo ao país” de acordo co código de clases e automociòn de fábrica . O que no campo de batalla era subordinado à hierarquia militar e dependencia de armas, ele serviu como doma propiciatória depois apoiar o capataz e a máquina-ferramenta na vida profisional. Os comandantes do exército e os “capitáns da empresa” (co Estado pronto para regular ou desregular, conforme o caso) cumpren unha función alienadora e deshumanizante semellante. En primeiro lugar, son xenuinamente produtores de ordens: matan a iniciativa individual, anulan a autonomia persoal, impeden o dereito de decidir, censuran o espírito crítico e educan en servidume voluntária.

Autoridade exercida do topo da pirámide para a base, que os abaixo reproducidos e lexitimados por obedecer por medo de represión, punición e o que dirán. Aquilo que nosas nais, con infinita ternura, nos imploraran durante a ditadura: “Meu fillo, non te signifiques, por favor”. A corrosión do caráter, que argumenta o sociólogo Richard Sennett. Ainda que mostrenco, puro marxismo militar, forzas de produción enfin determinam relacións de produción. E antes desa ofensiva, incapaz de evitar a doutrinación implícita nos masacres, o proletariado militante estaba se tornando unha sequela do modelo de exploración  e dominación. Anulou a personalidade do pobo, a serendipidade criminosa recebeu unha carta da natureza sen restrición ou emenda. É por iso que a procura da paz, do antimilitarismo e do desarmamento global permanecen valores sine qua non para calquer saida civilizatória.

E é todo iso, concentrando toda a existencia en preceitos absolutistas como traballo e produción, sen outros horizontes alén de sua dinámica reificadora, o factor humano acabou se tornando refén do deus ex machina capitalista. O materialismo, considerado abstractamente, derrotou o humanismo por un escorregamento de terra. Apenas unha pequena minoria comprometida sabia como enxergar o camiño para calquer parte que envolvese e mantivese intacta sua ofensiva exemplar no campo das formas de vida. É a propaganda polo feito, ben entendida. Sen grandes conquistas, porque, como o de Tréveris intuiu lucidamente, as relacións de produción inerentes ao modelo capitalista deixaran á  baixa calquer disidencia que non for a grande escala. A sociedade de masas era unha consecuencia da produción en masa e vice-versa, e esa interdependencia criaba institucións gregárias por sua vez. A democracia asín degradada tornou-se un simulacro, distorcendo sua xenuína condición libertadora. En outras palabras, o modelo capitalista de produción exponencial é por natureza predatório: no terreno económico ecocida e na política homicida.

O “homem unidimensional” desa forma iluminada significaba unha mutación. Para a categoria de productor consciente de sua alienación foi adicionado o consumidor adicto, o único ser verdadeiramente soberano no domínio global da mercadoria. Para cada un de acordo co seu traballo. Como na maldición bíblica (“gañarás o pan co suor da tua fronte”), a humanidade entrou nunha fase senprecedentes da história. Vivíase para traballar, non se  traballaba para viver. O princípio adquisitivo reinou en todos os lugares sen ser obscurecido por nada nen por ninguén. Reinou o que na Atenas clásica era coñecido polo termo “pleonexia”, o apetite insaciávbel por cousas materiais. O nicho onde as inxustizas xermolan, a dicer dos cidadás da polis que tivo a súa constitución intelectual no discurso fúnebre de Péricles depois da derrota ante Esparta narrada por Tucídides.

Houbo, entón, un duplo desenraizamento que cegou calquer esperanza. Aquele que expropriou o produtor do produto completo de sua obra, visíbel como explotación. E outro menos identificado foi a recusa en controlar o tipo de traballo, no interese da indispensábel dignidade e solidariedade. Este último nunca foi plenamente xustificado polos comisários políticos do socialismo autoritário. O fin xustificaba os meios e, canto pior, mellores eran suas armas de argumentación masiva. E os meios acabaran condicionando os fins. As mesmas causas producen os mesmos resultados. Finalmente, houbo unha  equivalencia sistémica entre a cultura burguesa ea cultura laboral,  mimetismo capitalista por mor da súa intrínseca condición  produtiva e consumista. A unidade de destino entre produtores e consumidores ten sua face mais dramática no egoísmo. Ambos e dous viven o momento sen se importar moito co seu impacto nas futuras xeracións. A visión de curto prazo de “ande eu quente” cuxo expoente actual se mostra no abandono dos esforzos para combater as alteracións climáticas ou encamiñar a débeda soberana para prevalecer as  economias expansivas  que manteñen as clientelas eleitorais

No actual mundo desenvolvido, os contornos entre produción e consumo diminuíran. Non  hai mais dignidade no traballo. É unha escravitude de aluguer para poder comprar cousas. Algo debe ser vivido. Entre os empregados da indústria militar e os enxeñeiros, os técnicos e o administrativo da civil que constroen fragatas para os sátrapas do Golfo, tamén hai camaradaxe. Unha fresadora, un xerador eléctrico, un torno, non disparan. Somos todos responsábeis ​​e víctimas, ninguén culpado. Embora com impostos nós engordamos a maquinaria infame da chamada Defensa Nacional. Agás a minoria que se declara insumisa. Como os coraxosos rebeldes que hai moito tempo se recusaran a prestar servizo militar, mesmo que acabasen atrás das grades. Alén diso, as políticas de distribución da ocupación existente com redución drástica da xornada de traballo ainda non están na pauta do sindicalismo oficial, apesar da crescente precarización do emprego e do desemprego estrutural. O mundo competitivo do Traballismo, clonado do Capital, tamén fai proselitismo en favor da desigualdade autofáxica entre suas fileiras.

Na sociedade adquisitiva o consumidor está sempre certo . Tal como acontece com Facenda, somos todos consumidores, ricos e pobres, produtores e rentistas. Todos os dias o xornal nos deixa nas manchetes a crónica desa metamorfose. Os conflitos da nova economia, as plataformas dixitais de servixos e os empregos de baixo custo están actualmente construindo a realidade desenfreada que nos abafa á condición de xornaleiros do poder. A insubordinación do persoal da Ryanair; a greve da Amazon; o boicote do gremio dos táxis; a loita dos readers de Deliveroo, Glovo ou dos roteadores da imprensa, son imaxes do novo paradigma do traballo atomizado. Como traballadores, ainda defendemos nosos dereitos, mas somos moito mais fortes no papel dos consumidores. Por iso, é comun reconciliar as duas perspectivas sen parecer unha patoloxia. Por un lado, somos capaces de revogar os funcionários dunha compañia aérea polos transtornos causados aos usuários , por outro lado, exixir compreensión cando o problema o ofremos na nosa própria pele. O que seria a Amazon e suas táticas negreiras se os clientes mileuristas presionasen con greves de consumidores até que as condiciónss de traballo mellorasen?

Este verao diminuiu o número de turistas que visitan a España, debido ao feito de teren reactivado destinos rivais como Turquia e Exipto, duas autocracias onde os dereitos humanos son sistematicamente violados, sen que iso sexa unha desvantaxe para os clientes dos operadores turísticos. Alguém acha que Putin da Rusia é o único Estado que desde a Segunda Guerra Mundial anexou militarmente parte de outro território soberano, a Crimea Ucraniana, e derrubou un avión comercial con cerca de 300 pasaxeiros a bordo? Polo contrário, a Copa do Mundo de 2018 superou todas as expectativas. Neste, alomenos, algun tempo pasado foi mellor. Na década de 1930, no meio da Segunda República, os traballadores da construción civil de Madrid, moitos deles semi-analfabetos, pouco viaxados e sen televisión ou internet para obter informacións en tempo real, tiñan mundo de abondo para exixir acordos que especificasen que eles non traballarianpara construir prisións. E ainda hoxe, encanto o factor humano comez a ser relegado do aparato produtivo pola intelixencia artificial e pola robotizacion, entre os asalariados estendese a opinión de que o ollo do patrón engorda o cabalo. O nunca inocente desdobramento da personalidade traballador-consumidor é outra proba de que o capitalismo nunca foi um tigre de papel e nunca será. Somos traballadores  oito horas por dia e consumidores as vintecatro. O monxe fai o hábito.

(Nota. Este artigo publicouse no número de setembro de Rojo y Negro)

Comments are closed.

off