Ninguén con siso e cun mínimo de perspectiva histórica pode garantir que a España é vacinada contra o virus do populismo xenófobo e supremacista, que é a nova faciana do fascismo do século XXI. O termo foi precipitadamente banalizado, caricaturando como “fascista” a un partido conservador como o PP, atravesado pola corrupción, cando se trata dunha formación que abandonou o poder democraticamente e o seu máximo dirixente a dirección do partido e até a vida política. Se como aconteceu durante a crise, os axentes políticos e sociais habilitados defraudan á xente, centrándose nos seus propios intereses de aparello clientelar, e anúlase a necesaria crítica e disidencia da sociedade civil, nada vai impedir de chegar a praga. O populismo fascista é unha doenza política que se transmite a través das urnas cando o medo ao futuro, o egoísmo mal entendido e o resentimento apodéranse do cidada-masa.
A foto dos deputados de Unidos Podemos levantados no Congreso coreando “Si se puede” constitúe un xesto non exento de comicidade. Contribuíntes netos á vitoria de Pedro Sánchez, os seguidores de Pablo Iglesias celebraban así o éxito do seu apoio incondicional para botar da Moncloa a Eme Punto Rajoy (como recitan os pablistas cando se refiren ao ex presidente batido). Un grupo que se reclama ás furtadelas herdeiro do 15M, xurdido en 2011 para loitar contra derívaa neoliberal de José Luís Rodríguez Zapatero (“PSOE, PP, a mesma merda é”), celebraba con aclamacións e abrazos o regreso ao poder daqueles a quen descualificaban cando non soñaban con pisar as institucións. E facíao renegando desde o minuto inaugural acorde coa súa bipolaridade estratéxica. O gran hurra! con que UP saudaba ao partido que gobernará cos orzamentos do PP chocaba co “non é non” que á mesma hora emitían os senadores podemitas fronte a esas mesmas contas. Sabendo, é claro, que seu xesto era simples testemuño, porque o comando supremo xá tiña dito, imos facelo.
Repetíase así unha tradición guieiro de todas reviravoltas da marca socialista. Nas ocasións en que o PSOE desaloxou do poder ao seu adversario ideolóxico fíxoo de rebote e gallopando sobre estados conmocionais xeneralizados. A vitoria de Felipe González en 1982 foi activada debido ao temor espertado entre a cidadanía polo golpe do 23-F do ano anterior. O chupinazo nas urnas de Zapatero tivo moito que ver coas secuelas do terrible atentado terrorista do 11-M e o seu trapaceira xestión por Aznar. E agora, a aprobación da moción de censura de Sánchez xorde como bumerán do caso Gürtel e os seus múltiples metástase corruptas. En ningún destes casos, producidos todos eles en circunstancias traumáticas, o programa de goberno do candidato de Ferraz foi crucial para derrocar ao seu adversario. Chegou por fartura dos outros (que non é pouco).
Porque en España o normal é votar en contra de, en negativo, e non tanto a favor de. Hai unha tradición maniquea na vida política que anula os tons grises e intermedios. Vermellos e fachas, e nada máis, coma se toda a dereita fóra de comuñón diaria e a esquerda allea ao virus centralista. Anos de ditadura e á vez de mansedume hannos disciplinado na reviravolta como forma case exclusiva de intervir na vida pública. Estamos socializados no “anti” e a rotina construtiva sen sobresaltos asóciase ao bando conservador. Neste contexto, o punto forte da esquerda estivo máis no autogol do contrario e eses momentos de catarses que na bondade das súas posicións e o talento moral dos seus dirixentes. Neste país, roubar desde o aparello do Estado é unha forma de gobernar, non ten emenda nen ideoloxía. Uns lévanllo cru no persoal e intransferibel e outros o disfrazan regando a familiares, amigos e adictos. Por iso choca sobre maneira que un grupo político emerxente, populista e antisistema, e por tanto elixido para representar algo novo, viva con infantil xolda o retorno do bipartidismo residual que instituiu o artigo 135, alfa e omega de todos os axustes, moitos recortes e o consecuente “plano de estabilización económica” mediante unha desvalorización salarial draconiana.
É por iso que dixeemos que contra Franco loitabamos mellor? Frase que, por un lado e por outro,suxere que cando goberna a esquerda a sociedade adoita entrar nun sono plácido e o espírito crítico declina. Consente, delega e deixa dirixir mansamente: que inventen eles! Por outro lado, Por outro lado, indica que o que mobiliza as pessoas para relançar esquerda é chegar a algum entendimento de que todos aqui e agora filofascista e encarna o insignificante absoluta. Na lógica política amigo-inimigo postulada por Carl Schmitt. Portanto, quando ocorrem casos de corrupção em suas fileiras, um elemento de “desumanización” é ativado para axir como un fulminante para derrubalo sen a possibilidade de emenda (Gürtel, Punic, Lezo, etc.). O pavio de combustión é moito mais lento e preguizoso se a fogueira prende no território da esquerda (ERE, Marea, Narcís Serra, etc.Asin, desde a chegada da democracia, a esquerda gobernou case o dobro do tempo que a dereita.
Este mecanismo funcionou novamente plenamente na moción de censura instado a encaramar ao poder a Sánchez sob pálio de Unidos Podemos e o feitizo da “unidade da esquerda”. Unha frente comun que dilui diferenzas e nuances para o beb entendido dunha causa superior que presupón unidade onde moitas veces existe apenas unidade. No imagxinário daquela “unidade antifascista” que ainda colida. O que acontece é que hoxe os tempos son diferentes, e voltar ao ponto de partida pode significar reproducir o que iríamos superar, facendo o boca-a-boca. Que é o que aconteceu con Unidos Podemos e seu apoio incondicional para o PSOE en compaña do nacionalcatolicismo basco de Jaungoikoa eta lege Zaharra (Deus e Antiga Lei). Que é unha confluencia remota de autodeterminacionismo que Iglesias nunca veu claramente ao apostar na eqüidistancia ideolóxica (quilómetro cero , que é sempre o centralismo). O problema que se coloca com este ván do túmulo à sepultura é que a anti-esquerda (deixálo fora) continua ben sen a sua marca rexistrada: o”significante vacío” que deu esperanzas á xente. Está incluído no pasivo do “significante vacio”. Xustifícao. O abala porque entra libre et amore naquela orquestra do Titanic que continua tocando encanto o navio naufraga. Ese tipo de camarote dos Irmaos Marx que orgullosamente substituirá un dereito que, como Franco no seu derradeiro adeus, dá seus orzamentos ao revezamento para continuar no mesmo camiño. Mas o pior de tudo é que a imaex que se move para alén dos círculos relacionados é que atinxiu o obxetivo (a xovial “se posíbel” da moción de censura) e depois suspender as cuestións esenciais. Aquelas que ninguén usa ou reivindica porque envolven e levan a entrar no território minado do status quo, lembrandose da mentira que o sustenta. Talvez sexa por iso que o termo “derrogar” xa desapareceu do vocabulário do novo goberno. E os sindicatos institucionais CCOO & UXT deixaron de falar de reverter a reforma laboral do PSOE (que orixinou unha greve xeral en 2010) e das pensións, e cando se refiren a os seus equivalentes no PP utilizan expresións menos contundentes. As grandes cuestións non teñen quen as lidere.
Por que unha crise provocada pola banca convértese nunha cruel carga sobre as súas resignadas vítimas para rescatar a esa banca criminal? Por que ninguén cuestiona e rexeita a débeda así contraída e a súa blindaxe exprés polo artigo 135 da constitución? Por que ninguén argumenta a racionalidade de diminuír a xornada laboral cando a produtividade dos medios de produción modernos fíxose exponencial, e pola contra acéptase como lóxico o desemprego estrutural e a precariedade escrava? Por que, finalmente, confiscase o lexítimo dereito a decidir ” desde unha posición de Estado paternalista e despótico cando con iso se amputa un dereito fundamental da sociedade civil? Sen a gramática da rebeldía, a crítica, a resistencia, a solidariedade e a dignidade somos reféns mentais dos nosos mandantes. É como cando aceptamos como válidas a expresión “reforma” para referirnos a os desregulacions negativas impostas durante a crise, primeiro por Zapatero e logo por Rajoy. Está nos Evanxeos: se o sal é esquecido, quen devolverá seu sabor. Socializarmos no “anti” é vella política. O que fai que o cambio sexa circular e non emancipatorio. A nova política precisa de proactividade. Ser quen dicimos queremos ser. Non acólitos de causas peregrinas, que van e veñen dependendo da cor con que se mira. Se o modelo de rexeitamento persistir sen mais demoras, podemos acabar xacendo coa extrema dereita antisistema, igualmente emerxente, ao xeito italiano. Sinais existen. Pablo Iglesias xa se ofereceu para promover a moción instrumental que pedía Rivera no caso de que fracasase a de Sánchez, e antes Errejón advertira que para sacar ao PP da Comunidade de Madrid había que entenderse con Ciudadanos. O pragmatismo da derradeira pregunta produce monstros. Alén diso, se eles tivesen lido con proveito as teses de Chantal Mouffe, tan magnificada polos intelectuais orgánicos de Podemos, saberían que se a ambición de poder imponse á proactividade de valores democráticos, e o significante segue baldío, queimadas todas as opcións, a frustración da xente pode terminar lexitimando pós-fascismo de formosa estampa.
