off
Economía, Opinião, Pensamento — 18 Febreiro, 2018 at 5:12 p.m.

A máquina de Wall Street

by

Entanto o fantasma da crise aventaba a lembranza (ainda en curso) da que dou comezo hai dez anos, colábase baixo a cuberta do cránio un argumento até o de agora inédito: foran as máquinas programadas para tomar decisións en función do  big data, quer dicer, a inúmera cantidade de datos que reciben, o que tería explicado as reaccións de venda masiva de bonos cando o establishment estaba pronto para saír de fin de semana. As consecuencias son demoledoras e avanza  resposta  á próxima crise do capitalismo dixital. Contodo, o argumento non é de todo inédito  como non é nada novo que millares de postos de traballo estén a ser substituidos por máquinas. Seica non atribuiran os banqueiros a queda do valor das accións  a cuestións estrictamente técnicas e non a un deterioro da economía no crack de 1929?

Un abrente por vir,  unha interface sofisticada acordará dicindose a si mesma que vendeu accións masivamente porque si, porque lle petou.  Sorprenderíanos, porén, que  un dia léramos un libro bo libro de filosofía ou de literatura que resultar ter sido escrito por unha computadora. Que a computadora gañe ao xadrez ou resolva unha ecuación matemática non debería impresionarnos porque non nos fará máis libres.

Portanto, elidir responsabilidades non é novo na historia da humanidade. O realmente novidoso non é a conxura dos irresponsables, mas que esa culpa se traslade a un outro que non é un outro: un robot financieiro non pode defenderse porque en esencia non pode ser responsabel. Malia todo, os robots foran deseñados e programados por alguén. Avantaxe ou coartada?

Hai apenas dous anos o New York Times explicaba que centos de analistas financeiros do New York Stock Exchange estaban a ser  substituídos por software capaz de procesar millares de díxitos  tirados de decenas de bases de datos co fin de poder controlar o fluxo de accións. É revelador que Kensho [Ken,”ver”,  shō “esencia”] sexa o nome dunha das compañías de software de análise, homónima do termo xaponés para un dos primeiros estados de conciencia do budismo zen.  Kensho -o primeiro acordar da conciencia-  reúne e asimila novas informacións por conta própria. Kensho, prescribe unha visión do mundo que nos dí que o significado do aqui abaixo é dado no futuro. O cerne doutrinal do budismo vén dicir que a vida aqui, canto menos  a vivas, mellor valerá a pena …Paradoxo dunha cultura de renuncia perante unha realidade obxectiva que nega. Probabelmente seria útil refletir sobre esta primeira verdade do budismo que afirma que tudo está a sofrer. Nomeadamente porque tamén non seria supérfluo notar con Platón que todos nós desexamos ser felices. Por agora vamos ficar coa a posición budista da indiferencia, un estado no cal todas as paixóns son reprimidas: o remédio contra o estrese da dinámica capitalista. O que nos permitiría funcionar de xeito desacoplado. Achando a marca,  a espiritualidade e a crenza feitas á medida do desconforto que permite ser integrado nos sintomas da época e na ideoloxía dominante. Dí Slavoj Žižek que o budismo  funciona como “un complemento ideolóxico da globalización liberal” xa que  “permite manter unha distancia interna” sen que teñamos que ” involucrarnos en corpo e  alma no xogo capitalista”. Explicaría o inusitado suceso do budismo taoista en Occidente.

Hoxe en dia as cadeas de montaxe están operadas por robots e computadoras cada vez máis baratas e con maioar capacidade de procesamento. A total transformación do traballo nunha mercadoria como calquer outra tamén alcanza ao establishment financieiro nun dos periodos de máis intensa globalización  e coincidindo con unha crise da rendabilidade do capital e coa innovación tecnolóxica (cuarta Revolución Industrial, da microelectrónica, a robotización e a xenética).  Porque a máis das fábricas e armazéns, todos  temos alto risco de sermos automatizados segundo a lóxica da sociedade do rendimento. Sabemos desde Marx que as máquinas son anteriores e non consecuencia da división do traballo. O que fai interesante a ameaza e substitución do analista e do avogado ben remunerado pola máquina é  o status privilexiado do operario de Goldman . A ilusión ideolóxica creada en Silicon Valley da intelixencia artificial para infundir. Estratexia de vendas?

Fronte a máis que probabel redución de postos de traballo fabrís, o cadros directivos non padecerán tanto esa substitución por seren de contido estrictamente humano.  Falamos daquelas tarefas que podemos denominar intelectuais, de análise e control creativo sobre o aparato económico. Sendo así,  a cuestión é  se a presenza disruptiva do robot traduce o desapego en renuncia, e esta, en irresponsabilidade. Se o funcionar das máquinas, indo ao límite, todo o que é concebibelmente robotizado serve tamén como coartada para eludir a cuestión de que relación se estabelece entre a análise  e a toma de decisións. Após a total robotización se ainda houber traballo  non esencialmente substituibel por máquinas (acompañamento, decisión, responsabilidade), non podería elidir a vella distinción entre traballar e funcionar. As máquinas non poden fornecer maís  traballo do que elas mesmas, á súa vez, conteñen (Marx). Con certeza,  os robot e os softwares de automatización liberan tempo. Mas un tempo para mellor producir.  Porque o analista non pode desistir do robot e do algoritmo. De xeito paradoxal a automatización non  libera do automatismo,  pola contra, obriga a relacionarse intensa e incesantemente coa inmensa máquina e coa producción, tal  e como o utente adolescente se mantén  pegado ao “gadget” e ao dispositivo electrónico. Non só libera tempo para máis producir, ao parecer tamén a responsabilidade é liberada e excluida. Non é porque o robot conquistara Wall Street, é porque Wall Street é a Máquina. A análise automatizada  nasce da irresponsabilidade inherente a Wall Street. Produce os seus proprios sepultureirosComo o privilexio do carro autodirixido que non precisa de conductor, en caso de fatal accidente de tráfico, aquel podería eludir  responsabilidade alegando non ir conducindo.

Hai quen prefire mentiras que tranquilizan a certezas que preocupan.  A primeira vista un ten a impresión de fitar algo máis que un mercado: semella estarmos a fitar  o ventre dunha máquina, o interior dun mecanismo. Para que sirve esa inmensa máquina e que sae dela? Que é o que produce? Valores, frenesí, actos de fe, mas non homes virtuosos. Un Deus ex Machina que permitiría xustificar o desapego ou calquer outra limitación e consideración.

O feito de non dispor de liberdade de escolla non é culpa dos algoritmos, mas da nosa submisión. Do sometemento  do analista, ao cabo. Esta é a chave: o que facemos. E iso é o que o algoritmo nos aprende. Somos nós quen queremos ser controlados por Kensho ou Google.

A rápida mudanza tecnolóxica trae avantaxes e incertezas, mudanzas no xeito de vivirmos e relacionarmos con nós e cos outros. Nun horizonte non moi lonxano talvez os analistas non serán substituidos por outros analistas, mas por máquinas. E os clientes non precisarán nen  querán traballar cun ser humano. Ficando a simples “motricidade” coa que se descarga o que xa non pode falarse.

Pódese automatizar a responsabilidade como se automatizan os empregos?  A atomización da sociedade tén como correlato a  súa automatización?A investigación e desenvolvimento tecnolóxico plantexa, ao ser activa e productiva, a decisiva cuestión da responsabilidade desde que Kapp (1877) definira as técnicas como alargarmento dos órgaos humanos, a propósito das cales Simodon achou que evolucionan cara unha maior individuación. Contodo, a máquina parece deixar paso ao individuo e non ao nós. “A masa é poder”, afirma Byung-Chul-Han. E acrescenta: ” Os enxames dixitais non posuen decisión. Non marchan. Disolvense tan axiña como xurdiran. En virtude desa transición, non desenvolven enerxias políticas”.  A efémera e isolada indignación do individuo trás o dispositivo electrónico  xa ten parceiro na soidade do analista “maquinizado”

Unha deslocación que nos levaría ao suxeito vacío, desvitalizado, ainda que transparente e mesmo impúdico. Segundo Han, a propria explotación e máis eficaz que a explotación estraña, xa que vai acompañada do sentimiento de liberdade. O suxeito do rendimento submétese así a unha coacción libre, xerada por el mesmo, á máquina. Porén, contrariamente a Han, a transferencia de responsabilidade cara a máquina, non é  proba de que a opacidade é a transparencia? Ao cabo, a ficción de que todo é transparente. O robot que sirve como coartada para despexar calquer dúbida sobre a responsabilidade do analista non é acaso unha reformulación da servidume voluntaria que La Boétie xa denunciaba en 1548? Se a computadora, á máquina ou o algoritmo toma as súas propias decisións a partires do procesamento do big data non é máis dunha ilusión ideolóxica. Con certeza, servirá para vender certas cousas e haberá quen se aproveite mas iso non nos fará libres . O feito de non dispor de liberdade de escolla non é culpa dos algoritmos, mas da nosa submisión. Do sometemento  do analista, ao cabo. Esta é a chave: o que facemos. E iso é o que o algoritmo nos aprende. Somos nós quen queremos ser controlados por Kensho ou Google.

Eís unha vella idea- e esa é a novidade- tornándose nun principio concreto de funcionamento, entre a “inmensa acumulación de espectáculos” teorizada por Guy Debord, que pasou silandeira de medio en medio como claro síntoma de desacoplamento e despolitización da época. Quen é que pensa, quen é que decide? Poderiamos facer listaxes dos novos trascendentais que foran xurdindo na posmodernidade esquecendo que a arbitrariedade é o alicerce do Poder. Anonimato e impunidade: culpa dos outros, indiferencia e elisión de responsabilidade, arbitrariedade. A máquina culpabel é o invés da nosa época. O desenvolvimento “maquinal”,  sendo o da  completa indiferencia cara o que é humano, acaba sendo un eficaz subterfuxio destinado a inhibir a crítica radical e a superación efectiva do liberalismo dominante.

Na nosa época todo intento de crebrar o estabelecido é pronto denunciado como tecnofóbico, quer dicer, como un perigo inaceptabel ética e políticamente, perante a  posibilidade dunha resurrección do fantasma totalitario que en acaída descrición de Antón Baamonde non é máis do que “pretender transformar o mundo ao prezo de facer del un mapa de abscisas e coordenadas: exacto, pero frío e indiferente”.

Porén, non é esa elisión de responsabilidade pola máquina a coartada para cancelar o proxecto emancipatorio fronte ao capitalismo global e a democracia liberal a  que está a pór as bases da deriva? A cega fidelidade á máquina  é a rigorosa fidelidade ao solpor da política, a súa posición subalterna fronte a outros trascendentais como a economía, o dereito ou o Estado. Cando o estado-máquina ou a máquina como estado se confunde coa norma  e co mecanismo, as institucións e os precarios equilibrios dos sistemas políticos democráticos poden devalar até a total confusión entre democracia e autoritarismo.

One Comment

  1. Antom Labranha

    Muito interessante, meu.
    Fazes-me pensar se mesmo a evolução (Darwin) pudesse ser entendida como “o mundo máquina”, cujos erros (mutações) determinam um destino que para já vai resultar ineludível.
    Escreverei algo os próximos dias. Enviar-te-ei o texto.
    Abraço

Grazas por leres e colaborares no Ollaparo !

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

off