off
Movementos sociais, Opinião, Política, Politica espanhola — 17 Febreiro, 2018 at 6:16 p.m.

Louvor da transgresión

by

Non nos imos. Mudámonos á túa conciencia
(Palabras dos indignados)

O ano 2018 comeza baixo os auspicios de dúas conmemoracións simétricas o cincoenta aniversario da revolta de Praga e da revolta de Paris. Aínda que nen o maio francés nin a primavera checa alcanzaron a categoría icónica de revolución, ambas foran acontecementos destinados a mudar a percepción do que até entón supuña o sistema dominante nas dúas beiras da guerra fría. Nen o capitalismo de Estado do oeste nen o socialismo de Estado do leste significaron o mesmo a partires da pegada deixada por esas mobilizacións populares. Porque serviron para demostrar os vasos comunicantes existentes entre os en teoría modelos contrapostos de explotación e dominación.
Con certerza, en ningún dos dous acontecementos se produciu o derrocamento das estruturas hexemónicas. Contodo, as consecuencias a longo prazo resultaron máis transcendentes que as dalgúns procesos que levaran a divisa revolucionaria. O dobre 68 de Praga e París fixo entrar na historia contemporánea á sociedade civil como xestora do seu propio destino, sen a tutela de partidos, líderes ou igrexas. Ao seu rebufo, os pobos implicados experimentaron que baixo o batimento da propaganda oficial o realmente existente eran formatos instituidos para constranxer a emancipación humana.
Nesa medida pódese afirmar que ambos os relatos careceron do tradicional axuste dunhas masas amorfas dispostas a secundar a cegas as propostas que manaban das cúpulas dirixentes. Os homes e mulleres que entón se botaron á rúa en Praga e París para “mudar vida” seguían os pasos dun demos máis xenuíno, o que se inspirou na Comuna de 1871. Manexando as categorías empregadas por Bakunin podería ser afirmado que os contestatarios do comunismo consideraban que o postulado dun “socialismo sen liberdade era brutalidade e escravitude” e que os opoñentes do capitalismo denunciaban que a oferta de “liberdade sen socialismo era privilexio e inxustiza”. Barbarie con face humana de un lado e o outro.
O  foi evidenciado hai agora meio século nas rúas da capital do Sena e na urbe que acariña o río Moldava foi un soberbo acto de transgresión colectiva en todos os níveis. Accións que, precisamente por non estaren mediadas nen submetidas a consignas exóxenas aos propios movementos, perduraron no imaxinario das xentes con maior forza creativa que algunhas revolucións. Mesmo pode afirmarse que estes pronunciamentos contra o statu quo foran proféticos no seu rexeitamento anticipado das respectivas ideoloxías imperantes. Sen dúbida o vendaval checo previu a queda do muro de Berlín e o sucesivo derrube da URSS, e o seu equivalente parisiense aventurou as modernas estratexias de disidencia radical fronte ao capitalismo do século XXI.
Desde as primaveras árabes, pasando polo 15-M español ou o Occupy Wall Street, a consígna unánime é virar as costas a un tipo de réxime que se perpetra sen o consentimento dos gobernados. O singular da transgresión é que configura unha revolución permanente, a pedais. Non establecendo novas xerarquías e divindades, senón colocándoas continuamente en cuestión. Rompendo os tabús e desenmascarando os fetiches con que se administra o conformismo social. É un ir sempre máis aló, forzando os límites e salvando as fronteiras que leis, normas e costumes levantan ao noso paso. En todos os niveis da vida ese foi o camiño que fixo prosperar á humanidade a través das épocas. Representa a epifanía da autenticidade nun mundo ancorado por convencións e rutinas. O sentir e o facer das persoas, non dos seus sucedáneos, que tratan de vivir como pensan en lugar de limitarse a pensar como viven.
Trátase da forma que adopta a verdadeira emancipación. Non é o proceso ditado desde arriba que se metaboliza miméticamente porque é o que está mandado. Algo que nace do foro interno para expandirse vía exemplaridade. A verdadeira propaganda polo feito que, cando cae en terreo fértil, crea vínculos perdurables por encima dos rangos históricos e sociais en que esa elucidación orixínase. Transgresores foron Sócrates, Prisciliano, Espartaco, Galileo, Darwin, Luther King; Joyce, Van Gogh, Arnold Schönberg ou a ex soldado Chelsea Manning. E moitos outros que fixeron avanzar as ciencias, as artes, o medicamento, a política, a relixión ou calquera ámbito da existencia por encima dos obstáculos da escabrosa verdade nominal. Os que xamais se xubilaron da vida para acatar o establecido. Quen, con Condorcet, cren que a palabra revolucionario só pódese aplicar ás revolucións cuxo obxecto é a liberdade.
Mas as transgresións máis transcedentes son as que protagonizan xentes que nunca figurarán no panteón das persoas ilustres. Todos e todas os que nun momento das súas vidas souberon dicir “adeus a todo iso”. Aquelas e aqueles que diariamente expresan publicamente que levan un mundo novo nos seus corazóns e practícano. E con esa maneira de ser e estar, humildemente, sen espaventos nin recompensas, porque llo pide o corpo, terminan alumando na escuridade do regulado. Coma se o seu bo vivir propiciase o bater da avelaiña que antes ou despois, en percorridos accidentados e gozos, incubará un furacán transformador. Describe a metáfora dunha serendipia que culmina nunha especie de imprevista fraternidade. Falamos dos homes e mulleres que se opuxeron e oponse na medida das súas forzas á escravitude, a intolerancia, o racismo, o culto á personalidade, a crueldade, a ignorancia decretada desde púlpitos ou Estados, a submisión de clases, a destrución da natureza, o machismo, a opresión legal ou os mandamentos inquisitoriais. Nesa indispensable escola de desobediencia civil inscríbense, entre outros activismos, o feminismo, o laicismo, o ecoloxismo, o animalismo, o antimilitarismo, os movementos LGTB ou os defensores do aborto libre e do divorcio.
Ese actuar en conciencia é a gran forza da transgresión. Algo improbable cando a dinámica transformadora pretende encarnarse en masas replicantes. O que explica a volatilidade e facilidade de reversión dalgunhas revolucións clásicas, que apagado o seu resplandor inaugural apenas deixan pouso entre quen as viviron. Mentres, pola contra, é fidedigno a extraordinaria resiliencia desas transgresións encadeadas no tempo por persoas sinxelas, illadas en países e continentes distintos pero habitadas pola convicción de que a casa sempre se empeza polos cimentos. Ninguén pode compartir aquilo do que carece, porque para que os demais cambien é preciso antes que un cambie. O dictum de Lampedusa é exóxeno, non se refire a persoas, inscríbese nos códigos da representación institucional, non o da acción directa, no da democracia de proximidade. Por iso unha mudanza  imposta desde fóra ou outorgada en diferido ás veces é a condición para que en substancia nada mude. Por iso é polo que o gran “non” transgresor, o “non ás guerras” aínda sexa unha materia pendente, por máis que se ensaiara algún específico e limitado “non á guerra”, insuficiente para desencadear unha catarse civilizatoria.
A volición do “deixese levar” da tradicional revolución vertical e xerárquica implica o alleamento da ética política, o deslocamento da moeda boa da experiencia vivida pola moeda ruín da obediencia debida. O que supón unha troca a escala, favorabel ás magnitudes con que funciona a política a escala de masas nas sociedades mediadas, eses universais confiscadores que hoxe se formulan vía algoritmo e big data. No libro Sobre a revolución, Hannah Arendt afirma que “sempre que se separa o coñecemento da acción, pérdese o espazo para a liberdade”. A trasgresión da que falamos percorre o camiño inverso. Vai das minorías individuais cara ás maiorías colectivas, sen vocación ontoloxista, por confluencia de subxectividades. E leva riscos para quen asume esa operativa, en forma de illamento, criminalización ou demonización, segundo sexan os tempos que corren. Ao contrario do que sucede coa emanada desde os poderes, que usan a delegación para eximir ao titular da cidadanía do “peso da súa responsabilidade”. Co que, sen ese auto-rendemento de contas, quen é o titular da política convértese nun autómata sen dignidade, un mero consumidor, votante e contribuínte. A voz do seu amo, replicante do instituido e silente admirador dos seus expropiadores.
A virtude última da transgresión sobre outras resistencias é que axunta liberdade e igualdade, en liña coas teses que sostén a pensadora da teoría Queer, Judith Butler, ao afirmar: “Calquera que sexa a liberdade pola que loitamos, debe ser unha liberdade baseada na igualdade. Na verdade, non podemos atopar a unha sen a outra. A liberdade é unha condición que depende da igualdade para realizarse”. Outra forma de expresar o dito polo coloso ácrata antes citado, semellante  ao escrito por Eliseo Reclus ao cualificar como “a máis alta expresión da orde” á anarquía, a nai de todas as transgresións que cuestiona os marcos estatais de homoxenización e taxonomización que prescriben o que debe ser pensado e sentido. Porque todos os transgresores do globo, polo simple feito de pronunciar un “non” dispar e complexo, e asumir as súas consecuencias como algo inherente ao humano vivir en sociedade, abrazan idéntico alento emancipatorio.

(Nota. Este artigo publicouse no número de Febreiro de Rojo y Negro).

Grazas por leres e colaborares no Ollaparo !

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

off