Entre outros pautados que identifican ao capitalismo neoliberal que nos domina e explota, coa axuda, submisión e xustificación da dereita e a esquerda institucional, está o de tratar de converter o meramente cuantitativo en especificamente cuantitativo e o “cardinal en ordinal”. Con tal entroncamento, en países con escasa tradición democrática, establécense lexitimidades como as eleccións partidocráticas (reguladas segundo a lei do número) ou as consultas populares cando nacen de arriba abaixo, nunca ao revés. De feito a Constitución vixente só admite episodios de “democracia directa” en versión consultiva, como o referendo ou a iniciativa lexislativa popular.
Pola súa propia inercia esta filosofía da praxe non só fai que os comicios constitúan unha expresión de despotismo, ao verificar maiorías numéricas de eleitores elixan a minorías oligárquicas de gobernantes. Ademais, introduce na mentalidade política (e social) da cidadanía o ADN da verticalidade, a xerarquía, a disciplina, a exclusividade e o elitismo. É a masa a que “libremente” se dota de dirixentes. De aí a coñecida mención á “sociedade de masas” como categorización positiva do modelo de organización do sistema. E dicir sociedade de masas significa tamén sociedade de consumo, o que nos leva necesariamente a establecer que a iniciativa en canto a estructuración da forma de vida radica no modelo productivista. O homo oeconomicus, é unha consecuencia do modelo mercantil imperante, caracterizado pola produción almacenista, a escala. A escala, o mesmo argumento que os politólogos de cabeceira do neoliberalismo esgrimen para negar a posibilidade dunha alternativa realmente democrática ao réxime. As sociedades complexas son sociedades de masas, e punto, afirman, para negar toda posibilidade de humanismo político-económico (o home como medida de todas as cousas).
A Constitución vixente só admite episodios de “democracia directa” en versión consultiva, como o referendo ou a iniciativa lexislativa popular
Asumir que o segredo da lonxevidade da hexemonía global estea na masa, leva outros atributos. A saber, a existencia de sociedades artificiais, formatdas por axentes externos á vontade dos seus integrantes. Adoita dicirse, sobre todo desde posicións colectivistas, que o capitalismo neoliberal busca na eliminación do Estado e a exaltación do individualismo os mecanismos que habiliten o seu control absoluto. Non é certo, aínda que está ben buscado. Trátase en realidade dunha argumentación metonímica. O sistema nin pode prescindir totalmente do intervencionismo estatal, nin deixar que o individuo completo irrompa no magma amorfo das masas.
Outra cousa é o solipsismo inducido para degradar ao individuo responsábel até a condición de polpa-masa e que con reclamo do Benestar, o panóptico do Estado apareza como un benefactor, o que Octavio Paz chamaba para outros mesteres “o ogro filantrópico”. A homicida xestión da actual crise financeira proba a eficacia desa cohabitación bidireccional. Individuos illados na masa, xentíos solitarios, mutilados zoom politikon, resultan os colaboradores necesarios para a reprodución do sistema en momentos de emerxencia se o Estado non declina. O “proteccionismo” estatal retroaliméntse na docilidade das masas.
O sistema nin pode prescindir totalmente do intervencionismo estatal, nin deixar que o individuo completo irrompa no magma amorfo das masas.
Como o segredo desa esfinxe que chamamos sistema está na masa, na personalización activa dos seus membros, recobrando o seu individual e con iso a súa dignidade, é un principio que agride e contradi a lóxica desa dependencia full time. O pluralismo incide contra a uniformidade da masa, o individuo proxéctase en oposición á masa. E iso porque, parafraseando a Mcluhan, as masas son extensións do home fabricadas polos medios (de produción, de consumo, de comunicación, etc). A propia experiencia das últimas e amplas (que non masivas) mobilizacións de protesta (desde o 15-M até o fenómeno Podemos, pasando por Nunca Máis e outros territorios do nomadismo disidente), son focos de insurxencia de persoas reais nun espazo público (que non estatal) habitualmente continxentado pola masa.
O termo “adiaforizar” foi inventado polo sociólogo polaco Zygmun Bauman para designar ao que carece de substrato moral ou está falto de ética. En concreto unha acción declarada moralmente neutra (Trabajo, consumismo y nuevos pobres.Gedisa,2000). A masa está “adiaforizada, o individuo non. A masa non ten moral, o individuo se, polo seu intrínseca humanidade. Por iso é polo que na sociedade de masas non exista proxecto moral senón cálculo. Tampouco democracia (autogoberno do pobo) senón demoscopia. Desde arriba a masa amásase para amansala, por iso a súa dependencia é exóxena e carece de impulso de seu. Non é un colectivo, nin unha comunidade á maneira entendida por Max Webber (Gemeinschaft), senón que cristaliza como sociedade (Gesellschaft), ou sexa nun evento institucionalmente regulado polos valores do statu quo.
A propia experiencia das últimas e amplas (que non masivas) mobilizacións de protesta (desde o 15-M até o fenómeno Podemos, pasando por Nunca Máis e outros territorios do nomadismo disidente), son focos de insurxencia de persoas reais nun espazo público (que non estatal) habitualmente continxentado pola masa.
De aí, que as revolucións, as protestas, as rebelións ou as simples disidencias emerxan cando o individuo que está inmerso na masa recobra a súa autonomía como zoon politikon, dando pábulo á sociedade civil. Na realidade cotiá temos exemplos de únoo e do seu contrario. A reacción espontánea, solidaria e decidida dos habitantes de Angrois ante o descarrilamento do tren Alvia é un exemplo de iniciativa popular, nas antípodas da postura populista, incompetente e deshumanizada adoptada polas autoridades ante o brote de epidemia de ébola. Nun caso había persoas ao mando, no outro só figurantes. Cambiando de parámetros, é a distancia ética que existe entre o “dereito a decidir” do demos e a “obediencia debida” da masa.
En momentos históricos de crises das distopías, instaladas no curto prazo do politicamente correcto que degradan a cadea trófica do ecosistema social, o espasmo pode dar paso a utopías duradeiras que avalen saltos civilizatorios. O principio activo que fragua esa mudanza radical é a prevalencia ética, a recomposición democrática de fins e meios, o empoderameento da calidade (virtude) sobre o reino da cantidade. Afirma Jean Baudrillard no espello da produción que esquerdismo se suicida se aspira a un ser estatístico, a converterse nunha forza política de masas.
Ironicamente a perda de eficacia, o descreimiento, do discurso do poder ten a súa orixe viral na eclosión da falsa moral (prédica) con que apontoaba as súas distopías para recepcionar outras novas que lle permitan perpetuar o statu quo. A ética do traballo, o Estado de Benestar ou a presunción democrática están a ceder paso a novas realidades que aínda non gozan da súa correspondente narración xustificatoria, gretando a impostada ilexitimidade do panóptico dominante. A aceptación do paro estrutural como natural-inevitable; a petrificación do Estado como celador e a asunción da corrupción como tributo de xestión social, están a pasar a testemuña a outras realidades xa descaradamente inmorais como o emprego da violencia armada para depredar países non aliñados ou a recente incorporación ás contas públicas (o PIB) dos diñeiros procedentes de actividades criminais como a prostitución, a venda de armas ou o narcotráfico.
Temos os gobernos que como masas merecémonos (aínda que nos repugne como persoas).
Publicado en Ollaparo o 12 Out 2014
