A Re(in)volución Francesa

Toda determinación é negación
(Baruch de Espinoza)

Un ano para comemorar o quincuaxésimo aniversário de “Maio do 68”, Franza retoma o espírito conservador que denunciara Marx cando deixou escrito “a tradición das xeracións mortas oprime como un pesadelo o cerebro dos vivos” (O 18 Brumario de Luis Bonaparte). As eleccións presidenciais que, por defecto acumulado, outorgaron a vitoria ao ex banqueiro Enmanuel Macron demostran que a única esquerda existente e resistente no hexágono está na abstención responsabel. Desde as entrañas do réxime, cumprimentando as regras do xogo e os seus sacros mandamentos, aínda que sexa coa sa intención de mudalo todo, podemos non máis do que seguidismo, servilismo e continuísmo.

Ocorreu na Grecia, cando a coalición radical Syriza e o seu líder Alexis Tsipras terminaron sendo os principais valedores do modelo austericida que reiterada e solemnemente prometeran derrogar. E acaba de suceder, desde as súas antípodas ideolóxicas, no país veciño coa chegada ao poder, mediante o voto concentrado da cidadanía, do que fose alto executivo e asociado da banca de investimento Rothschild durante o conflitivo período 2008-2102. Precisamente una das entidades financeiras que, coa súa cobiza e desmáns, cebaron a crise económica e social que sofren nas súas carnes as sociedades europeas e as súas clases populares.

Certamente os métodos usados en ambas as dúas circunscricións para chocar esa estratexia do escorpión foron distintos, mas non distantes. No caso heleno procurouse un escarnio co que dar exemplo en testa allea a imposibilidade de desafiar ao sistema. O famoso “non hai alternativa” da señora Thatcher. O desalmado da trama utilizada entón consistiu en que fose o propio Tsipras, convertido en insospeitado Torquemada, o encargado de aplicar a “solución final” para dobregar aos solevantados gregos que ratificaran en referendo a súa vontade de enfrontarse á Troika. Menos sinistro, ainda que igualmente cínico, foi o procedemento activado recentemente en Francia polos poderes fácticos a fin de entronizar “democraticamente” a un dos seus.
Ao esconxuro dun extravagante “non pasarán”, esgrimido como aglutinante dun bloco común contra a ultranacionalista Marine lle Pen e coreado puntualmente por políticos, intelectuais e medios de comunicación, logrouse que un dos pirómanos da crise resulte elixido como xefe de bombeiros por decisión dos seus damnificados. A distopía realizada. Até mesmo moitos seguidores de Franza Insumisa de Jean-Luz Mélenchon, forza revelación que na primeira volta obtivo un referendo eleitoral do 21,3%, terminaron decantándose malgre lui polo neoliberal Macron, como demostra o 66% de votos finalistas obtido polo representante de En Marcha. Cifra imposible só sumando á súa 24% inicial, o 20% dos Republicanos de François Fillón e o reducido 6,3% de Benoit Hamon polo cadavérico Partido Socialista. Aínda que desa propina “antifascista” de FI nenguén quer lembrar. En España, durante a transición, usouse unha artimaña parecida, pero ao revés, para xustificar que a entón oposición de esquerdas (PCE e PSOE) pactase cos neofranquistas e aceptase o xefe de Estado designado polo ditador. Nesa ocasión, consígnaa -espantallo foi evitar “volver ás andadas” con outra guerra civil. E o beneficiado do apertón, outro partido de aluvión recentemente fretado que non era nen carne nen peixe, a Unión de Centro Democrático (UCD).

Mas o relato, lonxe de acabarse, en realidade empeza agora. As presidenciais francesas serviron para demostrar que o ocaso do bipartidismo é unha realidade contante e soante, e ademais que o réxime de partidos está en aberta decadencia (ver http://www.rojoynegro.info/articulo/ideas/partidos-kaput). Tanto porque a opinión pública decatouse que, ao cabo, o partidos-aparello actúan como máquinas que parasitan o público no seu gaño, como porque os seus propios dirixentes, chegado o caso, son os primeiros en vulnerar os principios democráticos que debían presidir a súa organización interna. Vímolo hai pouco co golpe de man dado polos cadros do PSOE e o sanedrín de Ferraz ao ex secretario xeral Pedro Sánchez, e ultimamente nas primarias do PSF, cun derrotado ex primeiro ministro Manuel Valls que non hesitou sabotar ao gañador, o seu compañeiro de partido Hamon, postulándose a favor do seu teórico rival Macron.

A novidade neste fin de ciclo que despunta é a aparición de formacións “pret a porter”, como En Marche, que imitan desde a dereita a partidos “apaña-todo” e movementos colaborativos tipo Podemos ou Movimento 5 Stelle. Todas son organizacións omnivoras, envorcadas en xerar confianza entre o eleitor abstracto, mentres se afastan do rancio formato orgullosamente desenvolvido arredor da identidade ideolóxica dos seus afiliados. Mutou o modelo de negocio. Alén diso, autocualificarse de dereita ou de esquerda xa non imprime carácter, e empeza a ser percibido como un lastre para acceder ao poder. Por iso é polo que nengún dos grupos políticos emerxentes utilice ese reclamo no seu cartón de visita. Prefiren o xenérico expansivo ao específico introspectivo, caso de En Marcha, Podemos, Movimento 5 Stelle, Ciudadanos. O fracaso de Esquerda Unida (EU) explícase precisamente pola limitación que nunha sociedade cambiante como a presente supón procurar a maioría social necesaria para gobernar desde a reserva ideolóxica. Circunstancia que en EU se agravaba co férreo control exercido polo Partido Comunista (PCE) sobre os seus órganos federais de dirección colectiva.

O transcendental do acontecido  na Franza, o irremediablemente novo, reside en que agora o partido que asume a función de suplente ao goberno e alternativa ao statu quo é o posfascista Fronte Nacional, en proceso de metamorfose para converterse nun movemento de carácter soberanista que compita cos signatarios da globalización. Marine Le Pen, por obra e graza dese artificial “todos a una como Fuenteovejuna” que aliñou e alienou ao resto dos partidos co home da “casa Rothschild”, que en diante  mostrará con vangloria o rango de xefa da oposición e máximo referente do primeiro partido obreiro na súa  “aldea gala”. Nen esquerda nen dereita, senón todo o contrario: o espírito de Vichy.

Irrompe así outra paradigma. Por primeira vez desde a Segunda Guerra Mundial a esquerda social deixa de ser a divisa das forzas progresistas, e iso porque as súas bases tradicionais, sentíndose traizoadas polos seus partidos e dirixentes, están a cambiar de bando. Por iso é polo que a opción representativa das clases traballadoras decimadas polo paro e a inseguridade ante o futuro leve hoxe o ADN da extrema dereita proteccionista. Rompeuse a ecuación que igualaba esquerda a obreiro, e aparece unha versión espuria do proletariado militante que apoia teses xenófobas. E encima, tamén novidade nestes anos, o rédito cultural do antifascismo nas urnas será patrimonio de grupos conservadores, denomínense neoliberais ou socioliberais. A función crea o órgano.
Mas non vale con constatar os efectos ocultando a cabeza como a avestruz mentres se cantan as comúns ladaíñas do vitimismo. Hai que saber, ou polo menos expolo, como se chegou a isto. Causas e efectos, medios e fins, e asumir responsabilidades para buscar saídas ao envurullo e podermos ollar á cara sen  nos avergoñar. Desde logo, non hai unha razón para explicar o tenebroso devalo, senón múltiples. Mas,polo menos, dous de perfís sobrepostos, un endóxeno e outro exóxeno, son óbvias. En primeiro lugar, a superioridade do “homo económico” sobre o oxidado “suxeito ético”, pola común confluencia de neoliberais e marxistas en ponderar o material como motor civilizatorio. Desde esa perspectiva, en realidade outra versión de pensamento único, a pinga malaia dos adversarios irreconciliables terminou formateando un cidadán unidimensional, cunha sensibilidade embotada pola ficción de salvagardar a súa íntima prosperidade. Sen máis valores que os derivados do proceso de produción e consumo (martelo e bigorna da obediencia debida), semella lóxico que cando a crise puxo en precario o seu modus vivendi acudise a porse baixo a protección de novos salvadores que lle ofrezan volver á casa de saída sen maiores reparos.

Isto demostra o equivocado da teorización marxista que vía no fascismo a última trincheira da burguesía para defender os seus intereses. O fascismo e o nazismo, antes e agora se puidese facerse a translación mimética, son expresións agresivas do estatismo nacionalsocialista, cun substrato de peroracións anticapitalistas e un afouto desprezo aos valores que encarna a democracia (como o “socialismo nun só país ” estalinista). Esta é a outra das patas da paradoxal catarse en marcha. Tese que defendeu Friedrich Pollock, membro destacado da Escola de Frankfurt, fronte á escolástica marxista-leninista na súa obra “Is National Socalism a New Orde?”.

Afirmaba heterodoxamente Pollock que case todas as características esenciais da propiedade privada foran destruídas polos nazis e que en xeral a racionalidade técnica substituíra o formalismo legal como principio reitor da sociedade, logrando deste xeito a primacía da política sobre a economía. (Martin Jay. La  imaginación dialéctica. Páx. 255-256). Pautas que se observan nese discurso contra as elites e a denuncia da oligarquía que explica en parte o corremento tectónico das bases obreiras cara á Fronte Nacional. Porque se damos por bó o mainstream marxiano ao uso comungariamos coa aberración de considerar a Macron e Le Pen como un tándem en competencia simulada.

Todo o antes exposto vale tamén para os sindicatos, aínda que non participen directamente na competición política. De feito, moitos dos votantes que encumiaron a Macron e fixeron o propio con Marine Lle Pen pertencen a esas mesmas centrais que, no caso francés, non chegaron a se pó de acordo para plasmar nun documento común o rexeitamento á fronte Nacional. Unha contradición andante que os retrata como meras andrómenas burocráticas e de defensa corporativa. Sexan cales fosen as súas credenciais e a súa caste ideolóxico. Nen sequera o anarcosindicalismo, que por filosofía e experiencia opera á marxe da loita polo poder e ten unha tradición antiautoritaria e asistémica, está libre de contaxio. A mellor prospectiva de organizacións como CNT ou CXT está en potenciar o seu perfil emancipatorio. Sen un movemento libertario nómade que polinice a sociedade civil o anarcosindicalismo corre o risco de acanallar sen remisión.

(Nota. Este artigo foi publicado no número de xuño do mensual Rojo y Negro)