Por que moitos traballadores votan á dereita

A noite eleitoral, máis aló dos resultados xa sabidos que coroan ao PP de Mariano Rajoy e cuestionan o liderado do Unidos-Podemos de Pablo Iglesias (por teimar no parvo retrouso da pinza), deixou imaxes que valen tanto como a propia quiniela electoral. Unha é o fallo estrepitoso das sondaxes a pé de urna, os famosos inquéritos “israelitas”, proba de que a moita xente avergóñalle revelar que vota á dereita, a súa particular negativa a “saír do armario”. Outra secuencia estaba baixo en balcón de Xénova 13, cuns seguidores que, como nun carnavalesco cambio de chaquetas, gritaban o “pódese” quincemaista mentres un pelotón de neonazistas tentaba estragarlles a festa. E, ao cabo, a derradeira escena estaría na desolación coa que a galaxia de portais da esquerda que opositaba a cabalgar o tigre das institucións acolleu o veredicto, instantánea reflectida iradamente no titular dun deses blogs-webs: “España é un país de merda, de obreiros de dereita”.

Establecido o anterior, que é o feito diferencial deste 26-X sobre o precedente 20-D, na rúbrica volveuse a repetir a contradanza autorreferencial. Nesta ocasión non baixo a aporía cateta do “todos gañaron”, feita tradicionalmente polas respeitivas executivas dos partidos, senón na versión virada “ninguén perdeu”. Porque a explicación oficial do vaivén en votos e escanos consistiu en atribuílo á “bipolarización” da campaña e, en última instancia, ao “efecto medo” como correlato obrigado desa suposta condensación nos extremos vendida por poderes fácticos e mediáticos. Tamén, e isto é novo nesta praza, soportando a carga da proba na pugna entre un voto novo e progresista, canteira do PSOE e de Unidos-Podemos, e outro maior e conservador, que tería o seu berce no PP. Algo que xa se puxo en circulación ao xulgar os resultados do Brexit, e que levou a un habelencioso comentarista a suxerir prohibir o dereito ao sufraxio ás persoas resesas (John Carlín. Que no voten los viejos! El País 22/06/2016).

Mas o medo é libre, non ten dono, e sen ignorar o impacto que os estalidos políticos, económicos e sociais poden ter na véspera dunha consulta eleitoral (vivimos nun mundo globalizado en tempo real), o certo é que aquí se fai, aquí se paga. De feito, o primeiro que botou esa bomba fedorenta (ao final un mísil sen dirección), foi precisamente Pedro Sánchez e o PSOE cando a través do Grupo Prisa desenterrou o enxamio da cobertura das pensións. Aínda que abrir a caixa de Pandora de mozas versus vellos, á parte da quebra de solidariedade xeracional que leva, achégase moito a esa dinámica parafascista de contemplar a política en clave amigo-inimigo saída do argumentario intelectual de Carl Smichtt. Nesa órbita abría que inserir o derradeiro recoñecemento feito por Iglesias de que o populismo de Podemos contén “trazos peronistas”.
E ese medicamento é a que parece tomar a esquerda en xeral (a falsaria socialista e a do sorpasso socialdemócrata) sen demasiado aproveitamento. Dado que a única explicación que ofreceu sobre o seu desastre (cinco escanos perdidos para o PSOE e menos votos a coalición Unidos-Podemos o 26-X que Podemos por separado o 20-D) consistiu en apelar ao “victimismo”. Os de Sánchez culpando a Podemos de facer o xogo á caverna do PP, e os de Iglesias acubillando nunha abstención de parte sobrevinda. Que é como citar ao verdugo en casa do aforcado, porque o “pablismo” é campión en validar referendos 2.0 co 4% de participación das bases. A autocrítica brilla pola súa ausencia na esquerda, seguramente porque seguen subscritos ao axioma do xornalismo trapaceiro “non hai que deixar nunca que a realidade estrague unha boa historia”. Ainda que o peor é que, ao teimar no  trágala defensivo enrocanse nese oficio de tebras de “quen non está comigo está contra min”. Alén diso, compre irmos á esencia das cousas, máis aló da peripecia crepuscular do atado e ben atado que supón a “lei do número” reflexionado agudamente por Ricardo Mella a comezos do século pasado, tese que aínda persiste.

Por que un importante sector da clase traballadora vota a favor dunha dereita que executa axustes e recortes; implanta leis mordaza; é centralista e vaticanista; e está sumida na corrupción? Porque en España non hai 7,9 millóns de cidadáns ricos, que son os votos obtidos polo PP nestas eleccións. En realidade, a cifra de millonarios segundo os últimos datos coñecidos, falan de 192.500 millonarios en euros á altura de 2015. Respostar a ese teórico oxímoro debería ser unha das obrigacións perentorias de todo politólogo que se prece, no canto de cociñar o seu relato dependendo da cor con que se mira ou da tarifa que ofereza o mellor ofertante.

Desde que se xeneralizou a sociedade de consumo e a liña de separación de clases converteuse nun feixe de rectas paralelas que tendían a confluír no infinito (todos queremos máis), os vellos códigos de esquerda e dereita cobraron unha dimensión inédita. En conflito consígnalas marxistas de “a ideoloxía dominante é a ideoloxía da clase dominante” (de ser así non se explica a derrota do representante do todopoderoso Ibex 35) con outras da mesma paternidade que aseguraban que “a conciencia de clase determina o ser social”, a vontade emancipatoria dunha clase traballadora que accedera ao sufraxio como opción de goberno escindiuse en dous hemisferios: o dos dereitos e o dos intereses. No primeiro militaba a vella escola dos que aspiraban a un mundo novo que levaban nos seus corazóns (o deber ser, da triada liberdade, igualdade e fraternidade), e no emerxente instalouse o principio da realidade solipsista (o ser aquí e agora, da prosperidade privatista). O lóxico desenvolvemento do capitalismo e a súa impregnación social mediante do chamado Estado de Benestar fixo o resto. Até o punto de impor a súa propia babel cognitiva facendo que o vello liberalismo político, provedor de dereitos e liberdades sen descanso, vísese contaminado por un novo, segregado e exclusivamente económico que se alcumaría “neoliberalismo”. Nun recente artigo publicado no mensual Rojo y Negro, páxina 10, con motivo do pasado 1º de maio, reflexionei sobre esa deriva (http://www.rojoynegro.info/sites/default/files/rojoynegro302junio.pdf)

Non quer dicir isto que reivindiquemos a pureza do estado de natureza, nin que vivamos de costas á realidade dos tempos que corren. Unicamente, e modestamente, que coa difusión do capitalismo e a prevalencia do traballo asalariado como cultura inmanente, produciuse unha mutación dos valores en favor do conservadurismo, o statu quo, a materialidade da existencia e a heteronomía política. De todo iso escribiu o economista francés Albert Ou. Hirschman no seu clásico “As paixóns e os intereses”, que leva o esclarecedor subtítulo de “Argumentos políticos en favor do capitalismo previos ao seu triunfo”. E sobre todo, que esa corrente avasalladora apenas ten contestación porque, no seu afán por asaltar o poder a esquerda a calquera prezo, non deixa de imitar as prácticas da dereita, facendo que ao final a contenda sexa entre o orixinal e a copia. Anacronismo que se reforza negativamente cando esa mesma esquerda (existente ou emerxente) expulsa do seu ADN o aparello crítico, o único antídoto eficaz que podería manter activo o seu aparello inmunitario.

Todos os días temos exemplos desa omertá da esquerda realmente existente. Pechar filas ante “a traizón” de Syriza sen tirar as acaídas consecuencias; solapar e chegado o caso disimular a súa corrupción escándalo dos ERE en Andalucía porque alí goberna o PSOE (na última etapa coa complicidade de EU), caso cartóns black de Cajamadrid, caso Marea, caso Pokémon; negar a deriva matachín do réxime de Maduro en Venezuela; aprobar coma se se tratar dunha causa xusta a anexión militar de Crimea por Putin (que acaba de recibir con todas as honras a “o seu grande amigo” José María Aznar); ou celebrar a vitoria do Brexit no Reino Unido baixo o esquema de “canto peor mellor”, son capítulos dun camiño cara á mistificación de cada vez máis difícil retorno. E fronte a esas claudicacións e quedas a resposta habitual dos afectados é un arsenal mestura de infantilismo e de victimismo. Entre a irresponsabilidade que xera a delegación sen capacidade de revogación como forma de convivencia, e o victimismo do “eu non fun” anda o xogo. É moi difícil entendermos que non hai honra en que maioritariamente a sacrificada clase traballadora británica se refuxiara no rancio nacionalismo por medo á competencia da inmigración e por non “gastar” recursos para os refuxiados? Acredita  alguén que non estea fanatizado ideolóxicamente que se pode enarborar impunemente desde a esquerda eslógans mobilizadores que reivindiquen a patria, o peronismo, o militarismo “pacifista”, a socialdemocracia despois de Lehman Brothers ou o caudillismo redentor. Sapere aude!

A democracia lobotomizada en votocracia é como unha constitución outorgada onde a xente participa só e exclusivamente até que se produce o xesto mecánico de emitir o voto e con el o outorgamento de consentimento para que as elites manden en nome do pobo  sen o pobo. Unha ferramenta eficaz para impor o sometemento predicando o consentimento. Sen valores democráticos, humanistas, solidarios, igualitarios, feministas, ecoloxistas, inclusivos, só hai máis dos mesmo, continuidade pavloviana. Ainda que non sempre foi así. Por exemplo, houbo un tempo, alá polos anos trinta na pel de touro, en que algúns sindicatos facían constar ao asinar os convenios sectoriais o seu rexeitamento frontal a participar na construción de cárceres. Simples obreiros, autodidactas, que levaban á práctica diaria ese moderno principio de responsabilidade do filósofo alemán Hans Jonas que reza: “obra de modo que as consecuencias da túa acción resulten compatibles coa permanencia dunha vida autenticamente humana sobre a terra”. A verdadeira propaganda polo feito.