off

A ficción democrática

by

“O mais forte non é nunca asaz forte para ser sempre o señor,se non transforma

esa forza en dereito e a obediencia en deber ” (Jean-Jacques Rousseau)

 

 

A ficção democráticaFacer que a opinión pública encártese á opinión publicada foi sempre un obxectivo do statu quo para evitar quebras. Mentres a xente vote e pague impostos patrióticamente, os poderes fácticos non teñen moito que temer. Haberá sustos, tentativas heterodoxas e mesmo desplantes, mas o sangue non chegará ao río. O importante é evitar que outros valores se instalen na realidade social e que aflore como alternativa unha dinámica de relacións espontáneas e cooperativas. Fóra diso, todo o demais é continxente para o sistema hexemónico.

O fenómeno dese “imago mundi” que recrea un campo de control desde extramuros está dabondo estudado nos anais da socioloxía contemporánea. Desa caste eran algunhas das reflexións do clásico “A construción social da realidade”, de Peter Berger e Thomas Luckman, ao soster que “o individuo non só acepta os roles e as actitudes doutros, senón que no mesmo proceso acepta o mundo deles”, e boa parte das requisitorias de Cornelius Castoriadis co seu concepto de “imaxinario social” desenvolvido en obras como “A institución imaxinaria da sociedade”. Lóxicamente nun cenario tan minado polos artefactos de comunicación de masas esa función corresponde prioritariamente á experiencia cognitiva que achega o impacto televisivo. Até tal punto que o gran profeta da especialidade, Marsall McLuhan, referiuse aos medios como “as extensións do home”. E a Escola de Frankfurt (Adorno, Benjamín, Horkheimer, Marcuse) teorizou que os medios de comunicación fan parte dunha industria da conciencia que frea a mudanza social.

De aí a aposta dos poderes por condicionar á opinión pública mediante a opinión publicada, e moi especialmente por moldear as motivacións do elector nas modernas democracias representativas (de sufraxio universal). Condicionando o proceso de toma de decisións pódense obter resultados acordes cos intereses en liza, ou polo menos evitar que iniciativas adversas desenvolver todo o seu potencial. Á hora da verdade, o importante, como dicía Humpty Dumpty en <<Alicia detrás do espello>> é saber “quen manda aquí”. E como “o medio é a mensaxe”, aceptar o seu protagonismo na sociedade civil é facilitar que sexa a medioteca quen confeccione o temario (agenda setting), porque como sinala Gerhard Maletzke o receptor está baixo a “compulsión do emisor”

Esa reactivación da heteronomía fronte á autonomía quedou explicitado no “debate decisivo” programado ante as próximas eleccións xerais do 20-D pola corporación privada AtresMedia, previa aceptación do seu formato polos equipos de campaña dos partidos emerxentes (Podemos e Ciudadanos) e dos recorrentes (PP e PSOE). En realidade un simulacro de debate desde o momento que foron outros, e non unha instancia independente comisionada polos propios cidadáns, quen estableceu o quen, o como e o canto, partindo da superstición de que a deliberación democrática pode condensarse nos discursos escenificados en dúas horas por catro persoas ás que se inviste de dons especiais.

Por iso é polo que o visto e oído servise para anunciar a segunda transición que incubará o 20-D para rexenerar á primeira. Cun arranque na cociña que antecedeu ao encontro orillando asuntos crave como a forma de Estado (monarquía V.S. república) ou a corrupción da Casa Real (a pesar de que o xuízo do caso Noos comeza nuns días). Mesmo así, hai catro aspectos que denuncian a impostura do pretendido “debate decisivo”:

1.Todos os actores, coma se tratásese dun sinistro acto de iniciación, aceptaron excluír a dous partidos que teñen representación parlamentaria, sen achegar a menor escusa para esa discriminación, e coma se o anticipado polas sondaxes para EU e UPyD fosen xa feitos consumados. Ou sexa, as esixencias de solidariedade que logo haberían de debullar nas súas respectivas intervencións foron precedidas por un rotundo acto de insolidariedade entre iguais e censura. Unha actitude de transcendencia, xa que con ese esfarelamento do adversario se oficializa unha modalidade do que na teoría da comunicación denomínase “espiral do silencio2 (spiral of silence), un facer de menos a un terceiro que ademais implica exponencialmente a súa invisibilidade como identidade nos circuítos.

2.Ningún dos catro figurantes foi escrupuloso á hora de reivindicar o valor da memoria como cerne desde onde ponderar as conviccións para votar. Neste sentido, sen dúbida o máis incisivo foi o líder de Podemos ao utilizar o seu “minuto final” para solicitar que a xente lembrase á hora de ir ás urnas o que no eido de axustes, recortes e limitacións de dereitos e liberdades practicaron tanto o PSOE como o PP nas súas etapas de goberno. Con todo, o propio Pablo Iglesias asumiu igual amnesia ao evitar mencionar o seu apoio certo á Syriza do rescate; ao réxime de Maduro no preciso momento da súa defenestración popular ou a claudicación do laborista Corbyn (<<Por que todos falan do Pablo Iglesias británico>>) para impedir que o seu partido rexeitase actuar militarmente en Siria.

3.Durante as súas intervencións, maioritariamente relacionadas con propostas no curto prazo, ninguén fixo a menor mención a dous aspectos esenciais, tanto a nivel nacional ou global: o problema do medio ambiente e a cuestión campesiña (agricultura e gandaría). A pesar de que en tempo real se estaba celebrando en París o cume do clima e varias grandes cidades o mundo (Madrid e Pequín) estaban en emerxencia por contaminación atmosférica. E, no terreo interno, cando o sector lácteo alzábase contra as abusivas condicións das grandes cadeas de distribución. Tampouco ningún dos emerxentes comprometeuse a derrogar a reforma do artigo 135 da Constitución, que é a base sobre a que opera o sistema de restricións sociais vixente, aínda que Iglesias citáseo indoloramente de pasada. Seguramente para non impedir posibles pactos futuros con PP e PSOE, que foron quen o subscribieron en parcería.

4.Unha vez rematado o debate, os aparellos de todos os partidos trataron de trasladar á impresión de vitoria dos seus respectivos representantes manipulando as redes sociais cun aluvión de mensaxes encadeadas e a utilización de robots para mellor situar os seus argumentarios. Neste sentido, o ciberpartido Podemos gañou por goleada de moitos centos de milleiros de citas ás súas máis convencionais compañeiros de pupitre. Suceso, no entanto, que contrasta poderosamente co feito de que o seu programa electoral só fose aprobado electrónicamente polo 4% dos inscritos da formación.

É obvio que criticar aquí e agora a remontada na ilusión electoral pode considerarse un exercicio de melancolía semellante ao teimaren pola cultura da paz en tempos de guerra. Porén, ao mesmo tempo e precisamente por esa reactivación da ficción democrática (“chámano democracia e non o é”), perseverar no seu cuestionamiento supón un imperativo ético inevitábel. Porque se o sal esquécese, quen nos devolverá o seu sabor. E a opinión pública, a democracia, a paz, a autonomía da responsabilidade son hoxe máis que nunca en España bens de dominio públcio : inalienables, imprescriptibles e inembargables

Grazas por leres e colaborares no Ollaparo !

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

off