off
Europa, Movementos sociais, Política — 7 Agosto, 2015 at 10:40 a.m.

O que Europa debe a Grecia

by

Sen debruzarse no presente
é imposibel comprender o pasado
Marc Bloch

005Nos momentos cruciais da crise grega foi lugar común entre comentaristas e analistas referirse ao conflito entre o goberno de Syriza e a Troika con alusións de distinto calibre ao pasado histórico do país heleno. Segundo uns, os seus actuais cidadáns non tiñan nada que ver en virtudes cívicas con aqueles devanceiros que “inventaron” a democracia, acusando a catro séculos de dominación otomá de mutar a súa idiosincrasia seminal. Outros, porén, non dubidaban en referirense ao contencioso como “unha traxedia grega” para esaxerar o seu lado fatalista. Con todo, poucos souberon ver que o outro lado do espello: que en realidade as campás dobraban pola Marca Europa que levara ao bordo do abismo ao pobo grego co seu desapiadado diktat. Porque esa posición inflexibel viña corroborar por enésima vez que a Unión Europea (UE) estaba deseñada, construída e xestionada sobre bases mercantís máis propias dunha sociedade de accións que dunha comunidade política de gaños movida pola solidariedade entre os seus membros.
A dismetría entre o que realmente estaba a ocorrer ante os nosos ollos e o que en diferido transmitían os interesados intermediarios oficiais, versionando novamente a opinión publicada como auténtica opinión pública, deixaba á intemperie o verdadeiro debate de fondo. O que na disputa exposta maniqueamente se ventilaba tiña unha dimensión global desestabilizadora. Se a comezos do século XIX Benjamín Constant falaba das liberdades dos antigos e as liberdades dos modernos, para contrapor o tipo de democracia de acción directa afín ás colectividades a escala humana coa democracia representativa das sociedades complexas, o que a “traxedia grega” puña agora de manifesto era a profunda incompatibilidade entre o concepto mesmo de democracia como activo de emancipación política e o sistema de economía capitalista de Estado. Unha experiencia paranormal, abofé.
Se admitimos que o fin ideal de toda colectividade é tornarse unha polis, que como as que identificaron as épocas de Efialtes, Clístenes ou Pericles conformen un solar para todos os seus concidadáns, a Unión Europea e a súa madrastra a Eurozona teñen un problema de lexitimidade irresolubel de non considerar o “caso Grecia” como o derradeiro aviso para mudar radicalmente os seus tramposas regras do xogo. Como naqueles tempos en que a necesidade fixo que os demos e o kratos cooperasen para xerar unha harmonía que o mundo coñeceu co nome de democracia, hoxe a urxencia estriba en remover atrancos para atopar o vieiro que conduza da trucada democracia dos usureiros á democracia sen adxectivos dos pobos. Pola contra podemos reproducir e perpetuar no vello continente eses turbulentos períodos de stasis (guerra civil) que precederon a aquela primeira fulgurante primeira Ilustración ateniense.

Crise é un termo polisémico. Permite enunciar un momento de ruptura social, pero tamén implica unha xanela de oportunidade, un kairos, o momento propicio para emprender accións que procreen algo transgresoramente novo. Por iso na antigüidade grega, o vocábulo krisis significaba ante todo “decisión”. Conxugados con vontade política estes elementos que empatizan máis de vinte e cinco séculos de historia en Europa, ben poderían darse as condicións para reformular sobre novos alicerces o esquecemento do pobo que chamamos Unión Europea para dar vantaxe á xustiza (dike) que debe alumar unha cidadanía onde sexa máis o que une que o que separe.

É certo que aquel demo-kratia fundacional non era perfecta e estaba lastrada por unha especie de númerus clausus que postergaba no proceso de toma de decisións a mulleres, estranxeiros e escravos (naquel entón unha parte significativa da poboación). Pero mesmo con esa secuela excluínte, eran todos os que estaban, o que explicaría que baixo a súa estrela política nacese a filosofía e désense algunhas das maiores realizacións artísticas que coñeceu a humanidade. Hogano o signo é moi diferente. Se entón a botella estaba medio chea, hoxe nin están todos os que son nin son todos os que están, xa que a representación política placeba e a intransixente dominación económica relegaron aos demos (pobo) a unha función subsidiaria fronte á oligarquía usurpadora realmente gobernante.

Basta contrastar as audaces medidas dun Solón no século V a.C., derrogando a pena de escravitude por débedas, respecto dunha antidemocrática Troika que a reinventa con imposicións que comprometen o futuro en dignidade de varias xeracións de gregos e gregas. E o que é máis grave, pretendendo con esta artimaña punitiva disciplinar aos demais debedores, presentes e ausentes, en “a obediencia debida” ao capital financeiro internacional. Todo iso, no canto de usar a súa hexemonía para acometer unha reconciliación (diálysis) desde o epicentro grego que revertese a decadente Unión Europea cara a unha comunidade de benestar e prosperidade. Unha orgullosa e cosmopolita confederación de polis sobre o solar onde se levantou o Partenón.

Porque con ser o austericidio a máxima expresión do intercambio desigual na UE, oferta (créditos financeiros) versus demanda (axustes e recortes), a que o nivel superior das institucións somete aos banzos inferiores, e o Grexit a súa cartografía máis hostil, a moeda única non foi o único territorio onde as institucións despregaron esas artes caníbales. Convén lembrar que antes de que imperase a Eurozona, cando primaba a fase de integración dos países no “mercado común”, xa se aplicaba ese “dou para que me deas” que constitúe o seu crematística arquitectura orixinal. Os fondos estruturais e para o desenvolvemento que o Estado español recibía de Bruxelas (maná que administrou o PSOE hexemónico no goberno para afirmar a súa rede partidaria-clientelar) tiñan como contrapartida cesións estruturais en sectores produtivos estratéxicos como o oliveiral, o viñedo, o lácteo ou a gandaría, expoliados en favor doutras economías geopolíticamente máis contundentes.

Por tanto, a necesaria e xenerosa rectificación europea non ocorrerá se o impulso transformador segue enfeudado aos poderes fácticos, as implacables institucións ou as agrupacións falsamente representativas que parasitan o poder mentres a voz do pobo é aldraxada en referendos sen vontade política. Algún día haberá que admitir que a democracia é só un simulacro se o sufraxio activo (capacidade de elixir: votar) e o sufraxio pasivo (capacidade de elexibel: ser votado) están asignados a conxuntos disconxuntos (os cidadáns por unha banda e os partidos e sindicatos institucionais por outro) para articular unha sociedade dependente de dirixentes (os representantes) e dirixidos (os representados). Un imaxinario social establecido de abaixo-arriba nas formas, pero de arriba-abaixo na práctica.
Agora que a capitulación de Syriza ante a Troika e o non menos vergoñento acordo militar con Israel (cando Amnistía Internacional denuncia crimes de guerra en Gaza) noquearon o derradeiro espellismo da “caste política”, o espírito da praza Syntagma debe tomar a substitución da remontada sobre as súas brasas. Como cando noutro desastre histórico, tras a derrota na Guerra do Peloponeso, aqueles gregos igualmente desafiuzados pola adversidade conviñeron en autoorganizarse en democracia para admiración de propios e estraños. A grandes males grandes remedios. Hai alternativa. Se flúe o diálogo bidireccional entre pasado e presente, presente e pasado, sempre hai alternativa, pero hai que gañarlla. É a idea que latexa no cadro do xenial pintor Gustav Klimt Teseo e o Minotauro, que representa ao mítico heroe ateniense loitando contra o monstro con cabeza de touro e corpo de home para liberar aos seus compatriotas.

A mesma crise que se cebou en Grecia ten en árcanos rexistros un alento para conxurar o perigo dunha Unión Europea de caseiros e inquilinos.

Lémbrao a helenista Nicole Loraux por boca de Aristóteles ao citar o episodio en que os vencedores dunha guerra optaron por mutualizar as hipotecas dos vencidos: ao decidir asociarse á débeda da xente da cidade, a democracia, din, púxose ao servizo dos polis unha e indivisibel, máis aló dos rachos das historias e das disensións dos cidadáns entre si (A cidade dividida, páx.263).

É a impagabel débeda que temos contraída con Grecia. Unha cultura que nos legou a palabra idiota (idiôtai) para identificar aos que unicamente se ocupan do seu propio proveito. Por outras palabras, o tipo de individuo-burbulla que cultiva o capitalismo rampante e fomenta a Marca Europa.

 

Grazas por leres e colaborares no Ollaparo !

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

off