A meirande parte de propostas que últimamente nos chaman a atención e nos producen gañas de aplaudir, adoitan iren acompañadas de certo sabor a innovación social. Que responsables do Concello deran un paso adiante contactando cunha asociación de productores de madeira é un bo comenzo, longamente adiado, para encetar o proceso de recuperación para a cidadanía do Castro das Croas. E debería ser un precedente, non unha excepción. Porque hai outros procesos críticos de conservación do patrimonio para o que non se está a seguir a mesma metodoloxía (p.e. o problema da praia). Por iso, sería desexabel encetar o proceso de recuperación do Castro das Coas con todas as garantías que permitan aplicar un proxecto integral de recuperación da contorna, que vaia do arqueolóxico ao ambiental e paisaxístico, pasando por un proceso de difusión da investigación realizada e a protección legal deste xacemento (estudando a posibilidade dun Patronato de Arqueoloxía municipal ou supramunicipal) e unha actualización do inventario dos xacementos que nunca foron excavados e a súa situación actual.
Que o patrimonio histórico/arqueolóxico pode ser un motor do turismo cultural e do desenvolvemento rural son aspectos que non precisan ser reiventados. O matiz está na súa posta en valor, no valor intrínseco dese proceso. Ortegal tivo a sorte de contar cos traballos pioneiros de Maciñeira e Ramil, portanto, non estamos a falar de achados descubertos ao chou. O que viu despois foi abandono e irreflexión. Esta revista vén teimando niso dende hai vintecinco anos. Porén, como o Concello chega tarde a percebir nos productos culturais un factor de desenvolvemento, será preciso que se promovan dende o comezo boas prácticas para un turismo responsabel. Unha oportunidade dende xa para reflexionarmos sobre a rendibilidade e xestión sustentabel de programas para a dinamización do patrimonio arqueolóxico a partires do coñecemento científico e as prácticas realizadas noutros xacementos do país e do mundo.
“San Fiz de Esteiro.Aquí coñécense dous xacementos: As Croas de San Miguel e As Croas de Santallamar de Arriba. Na lámina 2 pódese ver o debuxo da planta e sección de As Croas de San Miguel, como exemplo dun castro ben conservado. Ten tres recintos, o superior, amurallado, o segundo ou antecastro con parte dun parapeto, e o terceiro consistente nunha terrazas.”(E. Ramil. Culturas prehistóricas na vila e terra de Cedeira)
Non se pode obviar que o proceso de conversión do monte en explotacións de monocultivo de eucalipto e o boom inmobiliario tivo consecuencias negativas para a percepción de paisaxe e dos bens culturais como bens funxíbeis. Descoñecemento, falta de sensibilización e desleixo. En todos estes anos non se fixo ningunha excavación preventiva. Vai sendo hora.
Tés toda a razón do mundo. Imaxinade que como non estaba de moda o románico derrubaran o Pórtico da Gloria para poñer de actualidade o gótico, asi se cometeron mil e unha barbaridades nesta nosa terra.
Tarde, mal e arrastro. Do Castro das Croas queda pouco, a meirande parte da sua pedra foi empregada pra facer a estrada que vai a Ferrol. As pedras de muiño que se atoparon, foron esnaquizadas, machucadas e “aproveitadas” pra facer tamén o recheo da estrada. E com´as moas do muiño o resto. Non son testemuña disto, seino por meu pai. Supoño que haberá xente maior ainda que seipa disto tamén. E nalgunhas casas do lugar (supoño) terán “souvenirs” deste episodio.
Os “alcolitros” e o abandono encargaronse do resto, “nihil novum sub sole” de Gallaecia.
De calquera xeito, vale máis tarde que nunca, ou dito doutro xeito: Ia sendo hora!
Tamén hai que saber o proxecto económico e de que caixa vai sair todo isto.